‘ဟွာဝေး’ ဟုခေါ်သော သို့လောသို့လောဖြစ်စရာ ကုမ္ပဏီတစ်ခုအကြောင်း
‘ဟွာဝေး’ ဟုခေါ်သော သို့လောသို့လောဖြစ်စရာ ကုမ္ပဏီတစ်ခုအကြောင်း
(Myanmar NOW) (BBC) မိုးမခ၊ ဧပြီ ၂၀၊၂၀၁၉
ဆန်းကြယ်သော ဖောက်ထွင်းမှု
အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံ၏ မြို့တော် အဒစ်အဘာဘာရှိ အာဖရိကသမဂ္ဂရုံးချုပ် အဆောက်အအုံသည် နေ့ခင်း နေရောင်အောက်တွင် တောက်ပြောင်နေသော အာကာသယာဉ်နှင့် သဏ္ဌာန်တူနေပါသည်။
ထိုအဆောက်အအုံနှင့် ပူးတွဲပါရှိသည့် မိုးမျှော်တိုက်ကြီးကြောင့် ရုံးချုပ်သည် တစ်ချိန်က ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု၏ ပြယုဂ် ဖြစ်ခဲ့ဖူးသော အီသီးယိုးပီးယားနိုင်ငံ၏ မြို့တော်တွင် ထီးထီးကြီးဖြစ်နေပါသည်။
အဆောက်အအုံ၏ ဓာတ်လှေကားအတွင်း ဝင်ရောက်လာသော ဧည့်သည်များသည် တရုတ်ဘာသာဖြင့် ကြိုဆိုသည့် အသံကို ကြားရမည်ဖြစ်ပြီး အလှဆင်ထားသော ထန်းပင်တုများတွင်လည်း တရုတ်ဖွံ့ဖြိုးမှုဘဏ်၏ အမှတ်တံဆိပ်ကို မြင်ကြရမည် ဖြစ်သည်။
ထိုအဆောက်အဦကြီးကို တရုတ်၏ ငွေကြေးထောက်ပံ့မှုဖြင့် တည်ဆောက်ခဲ့ကြောင်း လူသိစေမည့် အမှတ်အသားများကို နေရာတကာ မြင်တွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။
ရုံးချုပ်ကို တည်ဆောက်ရန် ပေကျင်းရှိအစိုးရက ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ဒေါ်လာ သန်း ၂၀၀ မတည်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင် တည်ဆောက်ပြီးစီးသော ထိုရုံးချုပ်ကို တရုတ်က ဒီဇိုင်းဆွဲခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး နောက်ဆုံးပေါ် ခေတ်မီ ကွန်ပျူတာစနစ်တစ်ခုလည်း ပါဝင်သည်။
ထိုအဆောက်အဦသည် တရုတ်နှင့် အာဖရိကတိုက်တို့အကြား ရင်းနှီးချစ်ကြည်မှုကို ဖော်ဆောင်သည့် အမှတ်အသားအဖြစ် နှစ်ပေါင်းများစွာကြာအောင် ခန့်ခန့်ညားညား တည်ရှိခဲ့သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အတိုင်ပင်ခံကုမ္ပဏီ မက္ကင်းဇီ (McKinsey) ၏ အဆိုအရ လွန်ခဲ့သည့် နှစ် ၂၀ အတွင်း ကုန်သွယ်မှုသည် အရှိန်အဟုန်ဖြင့် တိုးတက်လျက်ရှိပြီး ခန့်မှန်းခြေ တစ်နှစ်လျှင် ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့် မြင့်တက်လျက်ရှိသည်။ အာဖရိက၏ အကြီးဆုံး စီးပွားရေး လက်တွဲဖော်မှာမူ တရုတ်ပင်ဖြစ်သည်။
သို့သော် ၂၀၁၈ ဇန်နဝါရီလတွင် ပြင်သစ်သတင်းစာ Le Monde Afrique က အာဖရိကသမဂ္ဂ၏ ကွန်ပျူတာစနစ်သည် လုံခြုံမှု မရှိတော့ဟု ရေးသားလိုက်ရာတွင် အားလုံးတုန်လှုပ်သွားခဲ့သည်။
အာဖရိကသမဂ္ဂ၏ ဆာဗာရှိ သတင်းအချက်အလက်ဒေတာများကို ကီလိုမီတာ ၈,၀၀၀ အကွာအဝေးရှိ ရှန်ဟိုင်းမြို့၏ ဆာဗာများသို့ နေ့စဉ် ညဉ့်သန်းခေါင် ၁၂ နာရီမှ နံနက် ၂ နာရီအတွင်း ကူးပြောင်းလျက်ရှိသည်မှာ ငါးနှစ်ကြာပြီ ဖြစ်ကြောင်း သတင်းစာက အထောက်အထားများစွာကို ကိုးကား၍ ရေးသားထားသည်။
ထိုကဲ့သို့ ဒေတာလွှဲပြောင်းမှု ဖြစ်သည်မှာ ၁၈၂၅ ရက် ဆက်တိုက်ရှိပြီဖြစ်သည်။
ရုံးပိတ်ချိန်အတွင်း ဝန်ထမ်းများမရှိသော်လည်း အာဖရိကသမဂ္ဂ၏ ဆာဗာပေါ်တွင် ကွန်ပျူတာများအလုပ်လုပ်နှုန်းမြင့်တက်နေသည်ကို အလုပ်ကြိုးစားသော သိပ္ပံပညာရှင် တစ်ဦးက သတိထားမိရာမှ ထိုဒေတာခိုးယူမှုကို ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့ ခြင်းဖြစ်သည်ဟု Le Monde Afrique ကရေးသားထားသည်။
ထို့နောက် အခြားထောက်လှမ်းရေးပစ္စည်းများ တပ်ဆင်ထားမှု ရှိမရှိ စစ်ဆေးရာမှ အဆောက်အအုံ၏ နံရံများနှင့် စားပွဲခုံများတွင် မိုက်ခရိုဖုန်းများနှင့် နားကြပ်ကိရိယာများ လျှို့ဝှက်တပ်ဆင်ထားသည်ကို တွေ့ရှိရသည်ဟု ဆိုသည်။
ထိုသတင်းကို တုံ့ပြန်မှု မှာ မြန်ဆန်ပါသည်။
အာဖရိကသမဂ္ဂနှင့် တရုတ်တို့သည် ထိုသတင်းမှားယွင်းကြောင်း၊ တစ်စထက်တစ်စ ရဲရင့်ကျားလျားလာသော တရုတ်နှင့် တစ်စထက်တစ်စ ကိုယ့်ခြေထောက်ပေါ် ကိုယ်ရပ်နိုင်လာနေသော အာဖရိကတို့အကြား ဆက်ဆံရေး ပျက်ပြားအောင် အနောက်နိုင်ငံမီဒီယာများက လုပ်ကြံရေးသားထားခြင်း ဖြစ်ကြောင်း အတိုက်အဖောက်ညီစွာ လူသိရှင်ကြား ရှုတ်ချခဲ့သည်။
သို့သော် အာဖရိကသမဂ္ဂ အရာရှိများသည် ၎င်းတို့အနေဖြင့် တရုတ်၏ အကူအညီကို အားကိုးလွန်းခြင်းအပေါ်၊ ထိုသို့ အားကိုးခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်မည့် အကျိုးရလဒ်များအပေါ် စိုးရိမ်ပူပန်စွာ အချင်းချင်း တီးတိုး ဆွေးနွေး ခဲ့ကြကြောင်း Le Monde Afrique က ဆိုသည်။
ထိုအရှုပ်အထွေးများ အကြား သတင်းမထုတ်ပြန်နိုင်ခဲ့သည် အကြောင်းအရာ တစ်ခုကျန်ပါသေးသည်။
ထိုသည်မှာ အာဖရိကသမဂ္ဂ ရုံးချုပ်အတွက် သတင်းအချက်အလက်နှင့် ဆက်သွယ်ရေး နည်းပညာစနစ်ကို အဓိက ပံ့ပိုးပေးသော ကုမ္ပဏီသည် တရုတ်၏ အကျော်ကြားဆုံး ဆက်သွယ်ရေး ကိရိယာများ ထုတ်လုပ်သည့် ဟွာဝေး ကုမ္ပဏီဖြစ်သည် ဆိုသောအချက်ပင်ဖြစ်သည်။
ကုမ္ပဏီဘက်ကမူ ထိုသတင်းပေါက်ကြားမှုသည် ၎င်းတို့နှင့် မည်သို့မျှ မသက်ဆိုင်ဟု ဆိုသည်။
ဟွာဝေးသည် အာဖရိကသမဂ္ဂ ရုံးချုပ်အတွက် သတင်းအချက်အလက်နှင့် ဆက်သွယ်ရေး နည်းပညာပိုင်း ဆိုင်ရာများတွင် အဓိက ပံ့ပိုးပေးသော ကုမ္ပဏီ ဖြစ်သည်ဟု မဟာဗျူဟာမူဝါဒပိုင်းဆိုင်ရာများ ကို လေ့လာသုံးသပ်သည့် သြစတေးလျနိုင်ငံ Australian Strategic Policy Institute မှ ဒန်နီယယ် ကေ့ဗ် က ပြောသည်။
“ဒီလိုပြောလို့ ဒေတာခိုးယူမှုမှာ ကုမ္ပဏီက အလိုတူအလိုပါလို့ ဆိုလိုတာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ငါးနှစ်တိတိ နေ့စဉ် သတင်းအချက်အလက် အများအပြား ခိုးယူနေတာကို အာဖရိက သမဂ္ဂ အဆောက်အအုံတစ်ခုလုံး၊ အထူးသဖြင့် သမဂ္ဂရဲ့ သတင်းအချက်အလက် စင်တာအတွက် နည်းပညာ ထောက်ပံ့မှု အဓိက ပေးနေတဲ့ ဟွာဝေးလို ကုမ္ပဏီကြီးက လုံးဝမသိလိုက်ဘူးဆိုတာတော့ ယုတ္တိမရှိပါဘူး” ဟု ၎င်းက သုံးသပ်သည်။
HUAWEI_2.JPG
ရှန်ကျန်းမြို့ရှိ ဟွာဝေးရုံးချုပ်အဆောက်အအုံ
ဟွာဝေးမှ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူတစ်ဦးကမူ ဘီဘီစီကို ယခုလိုပြောသည်။ “အကယ်၍ အဒစ်မှာရှိတဲ့ အာဖရိက သမဂ္ဂပိုင် ကွန်ပျူတာတွေဆီကနေ ဒေတာ တွေ ပေါက်ကြားတာမျိုး အချိန်အကြာကြီး ရှိခဲ့တယ်ဆိုရင်လည်း အဲဒါဟာ ဟွာဝေးကနေ အာဖရိကသမဂ္ဂကို ပံ့ပိုးပေးတဲ့ နည်းပညာပြဿနာမဟုတ်ပါဘူး။ ဟွာဝေးက ပံ့ပိုးပေးတယ် ဆိုတဲ့ဟာတွေထဲမှာ ဒေတာစင်တာအဆောက်အအုံတွေ ပါပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လို့ အဲဒီ အဆောက်အအုံတွေထဲမှာ ဒေတာသိမ်းဆည်းတဲ့ ဒါမှမဟုတ် ဒေတာလွှဲပြောင်းပေးတဲ့ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ချက် တွေမပါပါဘူး။”
သို့သော် တရုတ်အစိုးရ သို့မဟုတ် အခြားပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးတစ်ယောက်က ဟွာဝေး၏ ဆက်သွယ်ရေးကွန်ရက်ကို အသုံးပြုပြီး သုံးစွဲသူများထံမှ သတင်းအချက်အလက်များ ရယူခဲ့ကြောင်း သက်သေပြစရာအထောက်အထား မရှိပါ။
အာဖရိကသမဂ္ဂ၏ ဆက်သွယ်ရေးစနစ် ကျိုးပေါက်မှု ဖြစ်ခဲ့ပါသည်ဟူ၍လည်း မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်ကမှ အတိအလင်း ဝန်ခံထားခြင်းမရှိပါ။
သို့သော် ထိုသတင်းများကြောင့် ဟွာဝေးနှင့်ပတ်သက်ပြီး နှစ်နှင့်ချီသော သံသယများ ပွားစီးစေခဲ့သည်။ တရုတ်ကုမ္ပဏီကြီးတစ်ခုသည် တရုတ်အစိုးရ၏ တစ်ဖက်လှည့်ဖြင့် ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုကို ခံနေရပြီလား ဆိုသော အချက်ပင်ဖြစ်သည်။
ရန်ကျုံဖေး နှင့် အောင်မြင်လာသော ဟွာဝေး
“လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၃၀ လောက် ကျွန်တော်ဒီလောကထဲ စဝင်လာတုန်းက တယ်လီဖုန်းတွေတောင် ကောင်းကောင်းမရှိသေး ပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့ အဲဒီတုန်းက သုံးခဲ့တဲ့ဖုန်းဆိုတာမျိုးက ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ရုပ်ရှင်တွေမှာ တွေ့ရတဲ့ လက်နဲ့လှည့်ရတဲ့ ဖုန်းမျိုးတွေပဲ။ အဲဒီတုန်းက ကျွန်တော်တို့မှာ ဖွံ့ဖြိုးမှု အတော်နောက်ကျခဲ့တာပေါ့။”
အထက်ပါစကားများကို ဟွာဝေး၏ တည်ထောင်သူလည်းဖြစ်၊ ဥက္ကဋ္ဌလည်းဖြစ်သည့် မစ္စတာရန်ကျုံဖေးက ရှန်ကျန်းမြို့ရှိ ဟွာဝေးရုံးချုပ်တွင် ထိုင်ရင်း ကမ္ဘာ့ဒုတိယအကြီးဆုံး စမတ်ဖုန်းကုမ္ပဏီ၏ သမိုင်းကြောင်းအစကို ဘီဘီစီအား ဇာတ်ကြောင်းလှန် ပြောပြနေခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုရုံးချုပ်သည် မစ္စတာရန် ၏ဘဝတစ်လျှောက် ကြိုးစားရယူခဲ့ရသော အောင်မြင်မှု၏ သက်သေခံ အမှတ်အသားလည်း ဖြစ်သည်။
ရုံးချုပ်အဆောက်အအုံအတွင်းလှမ်းဝင်လိုက်သည်နှင့် အကောင်းစားမွေးပွကော်ဇောနီ ခင်းထားသည့် ရှည်လျားသော စကျင်ကျောက်လှေကားထစ်များကို မြင်ရမည်ဖြစ်သည်။
ထိုလှေကားထိပ်တွင် ရိုးရာတရုတ်နှစ်သစ်ကူးမြင်ကွင်းကို လက်ရာမြောက်စွာရေးဆွဲထားသည့် ဧရာမပန်းချီကားချပ်ကြီး ကို ရှုစားကြရမည်ဖြစ်သည်။
ကီလိုမီတာအနည်းငယ်အကွာအဝေးရှိ တုံးကွမ်မြို့တွင် အသစ်ဆောက်လုပ်ထားသော နောက်ဆုံးပေါ် ဟွာဝေး အဆောက်အအုံကြီးမှာ ပို၍ပင် သားနားလှသေးသည်။ ကုမ္ပဏီ၏ သုတေသနပညာရှင်များနှင့် ဝန်ထမ်းပေါင်း ၂၅,၀၀၀ အတွက် ရည်စူး၍ ဒီဇိုင်းဆွဲ တည်ဆောက်ထားသော ထိုအဆောက်အအုံ ဝင်းကြီးတစ်ခုလုံးတွင် အိမ်ရာငယ်ပေါင်း ၁၂ ခုပါရှိသည်။ ထိုအိမ်ရာငယ်တစ်ခုချင်းစီသည် ပါရီ၊ ဘိုလော့ဂ်ညာ နှင့် ဂရာနာဒါ စသည့် ဥရောပ မြို့များ၏ ဗိသုကာလက်ရာများကို ပုံတူကူး၍ တည်ဆောက်ထား ခြင်းဖြစ်သည်။
ထိုအိမ်ရာငယ်လေးများကို ကြည့်ရသည်မှာ နာမည်ကြီး စီလီကွန်ဗယ်လီ (Silicom Valley) ကို ဝေါ့ဒစ်စနေ (Walt Disney) က ပြန်လည်အသက်သွင်း ထားသည်နှင့် တူလှသည်။ ရောမကျောက်တိုင်ကြီးများဖြင့် အနားသတ်ထားသော စင်္ကြန်ရှည်ကြီးနှင့် ကဗျာဆန်ဆန် ပြင်သစ်ကဖေးဆိုင်များက ထိုဝင်းကြီးကို တန်ဆာဆင်ထားသည်။ ဝင်းကြီး တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ ကူးလူးသွားလာနိုင်ရန် ပြေးဆွဲနေသည့် ရထားကလည်း ကျကျနန ပြုပြင်ထားသော ဥယျာဉ်များနှင့် ရေကန်အတုကို ဖြတ်သန်းခုတ်မောင်းလျက်ရှိသည်။
ထိုမြင်ကွင်းသည် ကုမ္ပဏီစတင်တည်ထောင်ချိန် ၁၉၈၇ ခုနှစ်က မစ္စတာ ရန် ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည့် မြင်ကွင်းနှင့် လားလားမျှမဆိုင်၊ ခြားနားလွန်းသည်။
“တရုတ်ပြည်ကြီး ပြန်လည်တည်ထောင်ရေး စတဲ့အချိန်၊ ပေါ်လစီတွေ ပိုပြီး ပွင့်လင်းလာတဲ့အချိန်မှာ ဟွာဝေးကို ကျွန်တော် စတင်တည်ထောင်ခဲ့တာပါ။ အဲဒီအချိန်တုန်းက တရုတ်ပြည်ဟာ အစိုးရထိန်းချုပ်တဲ့ စီးပွားရေး စနစ်ကနေ ဈေးကွက်စီးပွားရေး စနစ်ကို ကူးပြောင်းနေချိန်ပေါ့။ ကျွန်တော့်လိုလူမျိုးတောင် မပြောနဲ့၊ စီနီယာအကျဆုံး အစိုးရအရာရှိတွေတောင် ဈေးကွက်စီးပွားရေး စနစ်ဆိုတာ ဘာမှန်း ကွဲကွဲပြားပြား သိကြသေးတာ မဟုတ်ဘူး။ စနစ်ထမြောက်ဖို့ ခဲယဉ်းတယ်လို့ ယူဆခဲ့ကြတာပေါ့” ဟု ရန်က ဆိုသည်။
ရန် ကို ထိုစဉ်က ဒုက္ခပင်လယ်ဝေခဲ့သော တရုတ်ပြည်၏ အဆင်းရဲဆုံး၊ အရှုပ်အထွေးအများဆုံး ဖြစ်သော နိုင်ငံတောင်တောင်ပိုင်းတွင် ၁၉၄၄ ခုနှစ်က မွေးဖွားခဲ့သည်။
အချိန်အတော်ကြာအောင် ဒုက္ခဆင်းရဲမှ တစ်ပါး အခြားသူမသိခဲ့ပါပေ။ သူ့မိသားစုတွင် သူအပါအဝင် ကလေး ခုနစ်ယောက်ရှိသည်။
“သူတို့တွေ အရမ်းဆင်းရဲခဲ့ကြတယ်.. ခက်ခဲရုန်းကန်ရမှုတွေကို သူ့ဘဝတစ်လျှောက်လုံး ခင်ဗျားတို့ တွေ့ရမှာပါ။ သူကိုယ်တိုင်လည်း ဒီလိုပဲ ပြောတာပါပဲ” ဟု ရန်ကျုံဖေးနှင့် ဟွာဝေးကုမ္ပဏီ အကြောင်း စာအုပ်ကို ပူးတွဲရေးသားခဲ့သူ ဒေးဗစ် ဒီ ခရင်မာ ကပြောသည်။
HUAWEI_3.JPG
ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် အလုပ်ကြမ်းဒဏ်များပိနေသော ဘဝမှ လွတ်မြောက်ဖို့ ထိုအချိန်က တရုတ်လူငယ်အများစု လုပ်နေကျအရာကိုလုပ်ဖို့ ရန်ကျုံဖေး ရွေးချယ်ခဲ့ပါသည်။ ထိုသည်မှာ စစ်တပ်ထဲ ဝင်ဖို့ပင် ဖြစ်သည်။
“ကျွန်တော်က ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်ရဲ့ အဆင့် အနိမ့်ဆုံး တပ်သားထဲမှာပါတယ်။ ကျွန်တော် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့ရတာ တပ်ဖွဲ့ထဲမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ ရိုးရိုး ဆောက်လုပ်ရေး လုပ်ငန်းတွေမှာ လုပ်ရတာပါပဲ။ အဲ့ဒီအချိန်တုန်းက ကျွန်တော်က စစ်တပ်ကုမ္ပဏီတစ်ခုရဲ့ ကျွမ်းကျင်လုပ်သား တစ်ယောက်ပါ။ နောက်တော့မှ အင်ဂျင်နီယာဖြစ်လာတာပါ။”
တရုတ်ပြည်က စစ်တပ်အင်အားကို လျှော့ ချချိန် ၁၉၈၃ ခုနှစ်တွင် သူစစ်တပ်ကို ကျောခိုင်းခဲ့ပြီး အီလက်ထရောနစ် လုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။
သူ့အပြောအရဆိုလျှင် ပထမတော့ သူသည် ပါးနပ်သော လုပ်ငန်းရှင်တစ်ယောက် မဟုတ်ခဲ့ပါ။
“ကျွန်တော်က တပ်ထွက်တစ်ယောက်ပဲ။ တစ်သက်လုံး တပ်ထဲမှာ သူများအမိန့်ပေးတာ ကို လုပ်ရတာ အသားကျနေပြီ။ ရုတ်တရက်ကြီး ဈေးကွက်စီးပွားရေးထဲရောက်လာတော့ ဘာမှ မလုပ်တတ် မကိုင်တတ်ဖြစ်တာပေါ့။ ကျွန်တော် ပိုက်ဆံတွေ ဆုံးတယ်။ အလိမ်ခံရတယ်။ အနှပ်ခံခဲ့ရတယ်။”
သို့သော် ရန် သည် သင်လွယ်တတ်လွယ်သူတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဥရောပ ရာဇဝင်နှင့် အနောက်တိုင်း စီးပွားရေးဗျူဟာများကို တစိုက်မတ်မတ် လေ့လာခဲ့သည်။
“ဈေးကွက်စီးပွားရေး စနစ်ဆိုတာကို သေသေချာချာ သဘောပေါက်အောင် ကျွန်တော် လေ့လာခဲ့တယ်။ ဥရောပနဲ့ အမေရိက ဥပဒေစာအုပ်တွေ အပါအဝင် ဥပဒေစာအုပ်ကြီးတွေကို ဖတ်တယ်။ အဲဒီတုန်းက တရုတ်ဥပဒေ အကြောင်းရေးထားတဲ့ စာအုပ်တွေက သိပ်မရှိတော့ ဥရောပတို့ အမေရိကတို့က ဥပဒေစာအုပ်တွေ ဖတ်ရတာပဲ။”
ငါးနှစ်တာ ကြာမြင့်ပြီးနောက် “ပြောင်မြောက်သော အောင်မြင်မှု” သို့မဟုတ် “စွမ်းဆောင်နိုင်သော တရုတ်” ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည့် ဟွာဝေး (Huawei) ကို သူ စတင်တည်ထောင်ခဲ့သည်။ တရုတ်ကျေးလက် ဈေးကွက်များတွင် ခပ်ရိုးရိုး ဆက်သွယ်ရေးကိရိယာများ ရောင်းချရန် ရည်ရွယ်၍ တည်ထောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ သို့သော် နှစ်အနည်းအတွင်းတွင် ဟွာဝေးသည် ကိရိယာများကို ကိုယ်တိုင် တီထွင် ထုတ်လုပ်လာနိုင်ခဲ့သည်။
၁၉၉၀ ပြည့်လွန်အစောပိုင်းကာလတွင် ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော်အတွက် ဆက်သွယ်ရေးကိရိယာများ တင်သွင်းရန် အစိုးရနှင့် ဟွာဝေး စာချုပ်ချုပ်နိုင်ခဲ့သည်။
၁၉၉၅ ခုနှစ်တွင် ကျေးလက်ဈေးကွက်များတွင် အဓိကရောင်းချသည့် ကုမ္ပဏီ၏ ရောင်းအား စုစုပေါင်းသည် အမေရိကန် ဒေါ်လာ ၂၂၀,၀၀၀ ဝန်းကျင်ရှိလာသည်။
နောက်တစ်နှစ်တွင် ဟွာဝေးသည် တရုတ်ပြည်၏ “ပြိုင်ဘက်ကင်း” ဟူသော ဘွဲ့ထူးကို ရရှိခဲ့သည်။ အစိုးရက နိုင်ငံခြားစီးပွားပြိုင်များအတွက် ဈေးကွက်ကို ပိတ်လိုက်သည့် အဓိပ္ပာယ်ပင်ဖြစ်သည်။
ထိုအချိန်တွင် တရုတ်ပြည်၏ စီးပွားရေးသည် တစ်နှစ်လျှင် ပျမ်းမျှ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း တိုးတက်လျက်ရှိသည်။ ထိုသည်မှာ နှယ်နှယ်ရရ မဟုတ်ပါ။ သို့သော် ဟွာဝေး၏ ရောင်းအားတစ်ရှိန်ထိုး မြင့်တက်ချိန်မှာ နိုင်ငံခြားဈေးကွက်ကို စတင်ထိုးဖောက်သည့် ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ်တွင်ဖြစ်သည်။
၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် ဟွာဝေး၏ နိုင်ငံတကာ ဈေးကွက် ရောင်းအားသည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၅၅၂ သန်း ရှိပြီ ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင်မူ နိုင်ငံတကာဈေးကွက် ရောင်းအားသည် ပြည်တွင်းဈေးကွက် ရောင်းအား၏ စံချိန်ကို ပထဆုံးအကြိမ် ချိုးနိုင်ခဲ့သည်။
စီးပွားရေးလောကသို့ ဝင်စက အတွေ့အကြုံများရခဲ့သည့် ရန်ကျုံဖေးသည် ရှယ်ယာဈေးကွက်၏ ဖြားယောင်းမှုများမခံရအောင် ကုမ္ပဏီကို အကာအကွယ်ပေးခဲ့သည်။ ဟွာဝေးသည် ပုဂ္ဂလိကပိုင် ကုမ္ပဏီဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရရှိသည့် အကျိုးအမြတ်များကို ကုမ္ပဏီ၏ သုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးရေးလုပ်ငန်းများတွင် ပြန်လည် မြှုပ်နှံနိုင်ခဲ့သည်။ သုတေသန လုပ်ငန်းများအတွက် ဟွာဝေး အသုံးပြုသည့် ရန်ပုံငွေသည် နှစ်စဉ် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ဘီလျံ ၂၀ ခန့်ရှိသည်။ ထိုပမာဏသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အများဆုံးသော ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု များတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။
“အများပိုင် ကုမ္ပဏီတွေ ဆိုရင်တော့ သူတို့ရဲ့ ငွေဝင်ငွေထွက် စာရင်းကို အရမ်းဂရုစိုက်ရတယ်။ သိပ်အများကြီး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံလို့မရဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုများရင် အကျိုးအမြတ်နည်းမယ်။ အဲဒီအခါ သူတို့ရဲ့ ရှယ်ယာဈေးတွေ ကျကုန်တာပေါ့။ ဟွာဝေးမှာတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စံသတ်မှတ်ချက်ကို ရရှိအောင်ပဲ ဦးတည်တယ်။ မြေကြီးကို မြေဩဇာ များများပေးရင် အသီးများများသီးမယ်ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ နားလည်တယ်။ ဒီလိုနည်းနဲ့ ကျွန်တော်တို့တွေ သူများထက်သာပြီး အောင်မြင်နိုင်တာပေါ့” ဟု မစ္စတာရန်က ဆိုသည်။
ကုမ္ပဏီ တည်ထောင်စအချိန်က အဖြစ်အပျက်တစ်ခုကို ဖောက်သည်ချရမည်ဆိုလျှင် သူ့ဝန်ထမ်းများအတွက် ရန်က ချက်ပြုတ်ပေးလေ့ရှိသည် ဟုဆိုသည် (ရန်က ချက်ပြုတ်ရသည်ကို ဝါသနာပါသည်ဟု ဆိုကြပါသည်။) တစ်နေ့တွင် ဝန်ထမ်းများအတွက် ရန်ချက်ပြုတ်နေစဉ် မီးဖိုဆောင်ထဲမှ ပြေးထွက်လာပြီး “နောင် နှစ် ၂၀ ကြာရင် ဟွာဝေးဟာ ကမ္ဘာ့ဆက်သွယ်ရေးဈေးကွက်ကို အုပ်စိုးနိုင်တဲ့ ထိပ်သီးသုံးယောက်ထဲ ပါလိမ့်မယ်” ဟု တစ်ခန်းလုံးကြားအောင် ကြွေးကြော်သည်ဟု ဆိုပါသည်။
HUAWEI_4.JPG
၂၀၁၄ ခုနှစ်က တွေ့ရသည့် မန်ဝန်ကျိုး
ထို ရည်မှန်းချက် အထမြောက်ခဲ့ပါသည်။ တကယ်တော့ ဟွာဝေး၏ အောင်မြင်မှုသည် ရည်မှန်းထားသည်ထက်ပင် သာလွန်ခဲ့ပါပြီ။
ယနေ့တွင် ဟွာဝေးသည် ဆက်သွယ်ရေး ကိရိယာများကို ရောင်းချသည့် ကမ္ဘာ့ အရောင်းသွက်ဆုံး ကုမ္ပဏီ တစ်ခုဖြစ်နေပြီ ဖြစ်သည်။
အက်ပဲလ် (Apple) ကုမ္ပဏီကို အားကျအတုယူခဲ့ရသော ဟွာဝေးသည် ယခုဆိုလျှင် အက်ပဲလ်ထက်ပိုပြီး စမတ်ဖုန်းများကို ရောင်းချနိုင်နေပြီ ဖြစ်သည်။
သို့သော် ဟွာဝေး၏ အောင်မြင်မှုများနောက်တွင် အရိပ်မည်းကြီးက တကောက်ကောက်လိုက်ပါနေဆဲ ဖြစ်သည်။
ရန်ကျုံဖေး နှင့် ဟွာဟွေးသည် တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီနှင့် အဆက်အသွယ်ရှိသောကြောင့် ကုမ္ပဏီ၏ တစ်ဟုန်ထိုး အောင်မြင်မှု သည် တရုတ်၏ တန်ခိုးထွားသော နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် ပတ်သက်နေသောကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု သံသယများရှိလာသည်။ အမေရိကန်က ဟွာဝေးအား တရုတ်အစိုးရ၏ လက်ကိုင်တုတ်ဖြစ်သည်ဟု စွပ်စွဲသည်။
ထိုစွပ်စွဲချက်ကို ရန်က ငြင်းသည်။ “ဟွာဟွေး ဒီနေ့ ဒီလိုမျိုး အောင်မြင်နေတာဟာ အချိတ်အဆက် ကောင်းကောင်းရှိလို့ လို့ မထင်ကြပါနဲ့။ ရာနှုန်းပြည့် အစိုးရပိုင်တဲ့ ကုမ္ပဏီတွေတောင် ကျရှုံးနေတဲ့ အချိန်မှာ အချိတ်အဆက်ကောင်းကောင်းရှိရုံနဲ့ အောင်မြင်နိုင်ပါ့မလား။ ဟွာဝေးအောင်မြင်တာဟာ ကျွန်တော်တို့ အလုပ်ကြိုးစားလို့ပါ။”
ငြင်းဆန်ခုခံခြင်း
၂၀၁၈ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁ ရက်နေ့ဖြစ်သည်။ အမေရိကန် သမ္မတ ဒေါ်နယ် ထရမ့်နှင့် တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင်းပင် တို့ နှစ်ယောက် အာဂျင်တီးနားနိုင်ငံ ဗျူနိုအေးရိစ်မြို့တော်တွင် ကျင်းပသည့် G20 ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတွင် အကောင်းစား အမဲကင်နှင့် ညစာစားပြီး သကာရည်စမ်းထားသော ပန်ကိတ်လိပ်များကို အချိုတည်းနေကြသည်။
သူတို့နှစ်ဦး ဆွေးနွေးတိုင်ပင်စရာ အများကြီးရှိပါသည်။ အမေရိကန်နှင့် တရုတ်တို့ကြား ကုန်သွယ်ရေးစစ်ပွဲ ဖြစ်လျက်ရှိပြီး အချင်းချင်းတင်ပို့သည့် သွင်းကုန်များကို အခွန်အခများကောက်ခံလျက်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် နှစ်နိုင်ငံလုံး၏ ကုန်သွယ်ရေးတိုးတက်မှု ကျဆင်းနိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်း နေကြသည်။ ထိုသည်မှာ ကျဆင်းနေသော ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးအခြေအနေကို ကိုင်လှုပ်နေသည့် အချက်ပင်ဖြစ်သည်။
ထိုအခြေအနေများကြားတွင် ခေါင်းဆောင်နှစ်ဦးက နှစ်နိုင်ငံကြား ကုန်သွယ်ရေးတိုက်ပွဲကို ခေတ္တရပ်စဲထားရန် သဘောတူခဲ့ကြပြီး ဒေါ်နယ်ထရမ့်က “တရုတ်နှင့် ဆက်ဆံမှု အတော်လေးတိုးတက်လာပြီ” ဟု သူ၏တွစ်တာ အကောင့်တွင် ရေးသားခဲ့သည်။
သို့သော် မိုင်ပေါင်း ထောင်ပေါင်းများစွာ အကွာအဝေးရှိ ကနေဒါနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းတွင် ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည့် လူဖမ်းပွဲတစ်ခုက ထိုနှစ်နိုင်ငံ ချစ်ကြည်ရေးကို သံသယဝင်စေခဲ့သည်။
ဟွာဝေး၏ ဘဏ္ဍာရေး အရာရှိချုပ်လည်းဖြစ် ရန်ကျုံဖေး၏ သမီးကြီးလည်းဖြစ်သူ မန်ဝန်ကျိုး ကို ဗန်ကူးဗားလေဆိပ်၌ လေယာဉ်ပြောင်းစီးစဉ် ကနေဒါအရာရှိများက ဖမ်းဆီးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
အမေရိကန်၏ အီရန်အပေါ် ပိတ်ဆို့ထားမှုကို ဖောက်ဖျက်ခဲ့သည်ဟု စွပ်စွဲကာ သူမအား ဖမ်းဆီးစေခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
“သမီးအဖမ်းခံရတော့ အဖေဖြစ်တဲ့ ကျွန်တော် ရင်ကွဲရတာပေါ့။ ကျွန်တော့် ကလေး ဒီလိုဒုက္ခခံနေရတာ ဘယ်ကြည့်ရက် နိုင်ပါ့မလဲ။ ဒါပေမဲ့ ဖြစ်ပြီးတာတွေက ဖြစ်ပြီးခဲ့ပြီ။ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့ ဥပဒေကိုပဲ အားကိုးရတော့မှာပဲ” ဟု ကြေကွဲနေသော မစ္စတာရန်က ဆိုသည်။
ဟွာဝေးအတွက်တော့ ပြဿနာအစပင်ဖြစ်ပါသည်။ နှစ်လခန့်ကြာပြီးနောက် အမေရိကန် တရားရေးရာဌာနက ဟွာဝေးနှင့် မန်ဝန်ကျိုးတို့အား စွဲချက်နှစ်ခုဖြင့် အမှုဖွင့်ခဲ့သည်။
ပထမစွဲချက်အရ ဟွာဝေးနှင့် မန်ဝန်ကျိုးတို့သည် အီရန်ရှိ လုပ်ငန်းများနှင့် ပတ်သက်၍ အမေရိကန် အစိုးရနှင့် ဘဏ်များအပေါ် လိမ်ညာမှုနှင့်အမှုရင်ဆိုင်နေရသည်။
ဒုတိယစွဲချက်ကို ရင်ဆိုင်နေရသည်မှာ ဟွာဝေးဖြစ်ပြီး တရားမျှတမှုကို ပိတ်ပင်ခြင်းနှင့် ကုန်သွယ်ရေး လျှို့ဝှက်ချက်များကို ခိုးယူရန်ကြိုးစားခြင်း စသည့် ရာဇဝတ်မှုများပါဝင်သည်။
ထိုစွဲချက်များကို ဟွာဝေးနှင့် မန်ဝန်ကျိုးတို့က ငြင်းဆိုခဲ့ကြသည်။
HUAWEI_5.JPG
ဟွာဝေးဥက္ကဋ္ဌ ရန်ကျုံဖေး
ကုန်သွယ်ရေး လျှို့ဝှက်ချက်များကို ခိုးယူသည်ဟူသည့် စွဲချက်၏ အဓိက တရားခံမှာ T-Mobile တီမိုဘိုင်းက တီထွင်သည့် တတ်ပီ (Tappy) ဟုခေါ်သည့် စက်ရုပ်ဖြစ်သည်။ တတ်ပီသည် လူ့လက်ချောင်းများအတိုင်း မိုဘိုင်းဖုန်း၏ ဖန်သားပြင်ကို ခပ်မြန်မြန် နှိပ်ခြင်းအားဖြင့် တုံ့ပြန်မှုကို စမ်းသပ်သည့် ကိရိယာဖြစ်သည်။
ဥပဒေမှတ်တမ်းများအရ ဟွာဝေးသည် တတ်ပီ ကို ဝယ်ရန်ကြိုးစားခဲ့သည်။
ထိုစဉ်က တီမိုဘိုင်းသည် ဟွာဝေးနှင့် လက်တွဲလုပ်ကိုင်နေသော်လည်း ၎င်း၏ နည်းပညာကို အသုံးပြု၍ တီမိုဘိုင်း၏ ပြိုင်ဘက်များအတွက် ဖုန်းများ ထုတ်လုပ်ပေးမည်ကို စိုးရိမ်၍ တရုတ်ကုမ္ပဏီ၏ ကမ်းလှမ်းမှု ကို ပယ်ချခဲ့သည်။
စွပ်စွဲမှုများအရဆိုလျှင် အမေရိကန်ရှိ ဟွာဝေး၏ ဝန်ထမ်းတစ်ဦးသည် တတ်ပီ၏ အသေးစိတ် တည်ဆောက်ပုံများကို တရုတ်ရှိ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များထံ ပို့ပေးနိုင်ရန် တတ်ပီ၏ စက်ရုပ်လက်ကို လွယ်အိတ်အတွင်းထည့်ကာ ခိုးယူခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။
ထိုသို့ ခိုးယူသည်ကို လူမိသွားသောအခါ ဟွာဝေးဝန်ထမ်းက သူ့အိတ်အတွင်းသို့ စက်ရုပ်လက် မတော်တဆ ကျခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု အသည်းအသန် ငြင်းဆိုသည်။
ဟွာဝေးသည် ထိုဝန်ထမ်းအား အမိန့်ပေးခိုင်းစေခဲ့ခြင်း မရှိကြောင်း အခိုင်အမာ ပြောကြားခဲ့ပြီး ထိုခိုးမှုကို ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင် တရားရုံးပြင်ပ၌ ကြေအေးခဲ့သည်။ သို့သော် နောက်ဆုံးအမှု၏ အဓိက သက်သေမှာ တရုတ်ပြည်ရှိ မန်နေဂျာများနှင့် ကုမ္ပဏီ၏ အမေရိကန်ရှိ ဝန်ထမ်းကြား အပြန်အလှန် ပို့ခဲ့သော အီးမေးလ်များ ဖြစ်သည်။ ထိုအီးမေးလ်များအရ ဟွာဝေး၏ စီမံရေးရာဌာနသည် ထိုသံသယရှိသော ခိုးယူမှုနှင့် ဆက်နွှယ်သည်ဟု ယူဆနိုင်သည်။
စွဲချက်များတွင် ဟွာဝေး၏ ၂၀၁၃ ခုနှစ် ဆုကြေးငွေပေးသည့် အစီအစဉ်အတွက် အသေးစိတ် သက်သေခံ အချက်အလက်များပါဝင်သည်။ ထိုအစီအစဉ်သည် ပြိုင်ဘက်ကုမ္ပဏီများ၏ လျှို့ဝှက် သတင်းအချက်အလက်များကို ခိုးယူနိုင်သော ဟွာဝေးဝန်ထမ်းများအား ဆုကြေးငွေပေးသည့် အစီအစဉ်ဖြစ်သည်။
ထိုအစီအစဉ်မျိုး မရှိခဲ့ပါဟုဟွာဝေးက ငြင်းဆိုသည်။
သို့သော် ကုန်သွယ်ရေး လျှို့ဝှက်ချက်များခိုးယူသည်ဟု စွပ်စွဲခံရသည်မှာ ဟွာဝေးအတွက် ပထမဆုံးအကြိမ်တော့ မဟုတ်ပါ။ လွန်ခဲ့သည့်နှစ်များအတွင်း စစ္စကို (Cisco) ၊ နော်တယ် (Nortel) နှင့် မော်တိုရိုလာ (Motorola) စသည့် ကုမ္ပဏီများသည် ခိုးမှုဖြင့် ဟွာဝေးကို လက်ညှိုးထိုးခဲ့ကြသည်ချည်းဖြစ်သည်။
အမေရိကန်ကမူ ဟွာဝေးအပေါ် ကုန်သွယ်ရေး သူလျှိုဟု ယူဆသည်ထက်ပို၍ စိုးရွံ့နေဆဲဖြစ်သည်။ ဟွာဝေးအား တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ လက်ရုံးအဖြစ် အမေရိကန်က မြင်နေသည်မှာ ဆယ်စုနှစ် တစ်စု ကျော်လွန်လာပြီ ဖြစ်သည်။
ပဉ္စမမျိုးဆက်ဟု တင်စားခေါ်ဝေါ်သည့် ဖိုက်ဂျီ (5G) မိုဘိုင်း အင်တာနက် ပေါ်ပေါက်လာချိန်တွင် စိုးရိမ်မှုများ ပိုမို မြင့်တက်လာသည်။ ဖိုက်ဂျီမိုဘိုင်းအင်တာနက်သည် လက်ရှိထက် ၁၀ ဆ သို့မဟုတ် အဆ ၂၀ ပိုမိုမြန်ဆန်သည့် ဒေတာဆွဲယူသည့်နှုန်း (download speed) ရှိပြီး၊ စက်တစ်ခုနှင့် တစ်ခုကြား ဆက်သွယ်မှု ပိုမိုကောင်းမွန်စေမည် ဖြစ်သည်။
တယ်လီကွန်း ဆက်သွယ်ရေး ကိရိယာများ ထုတ်သည့်နေရာတွင် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ကုမ္ပဏီကြီး တစ်ခုဖြစ်သော ဟွာဝေးသည် ဖိုက်ဂျီ ကွန်ရက်အသစ်ကို တည်ဆောက်ရန် အကောင်းဆုံးနေရာဖြစ်သည်။ သို့သော် အမေရိကန်ကမူ ဟွာဝေးနှင့် စာချုပ်ချုပ်လိုက်ပါက တရုတ်သူလျှိုများအတွက် လမ်းခင်းပေးသလိုဖြစ်မည်ဟု ၎င်း၏ မိတ်ဆွေနိုင်ငံများအား သတိပေးထားသည်။
အမေရိကန် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီး မိုက် ပွန်ပီယိုသည် ဟွာဝေးနှင့် ပတ်သက်ပြီး မကြာသေးမီက ယခုလို သတိပေးခဲ့သည်။
“အကယ်၍ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံက အရေးကြီးတဲ့ သတင်းအချက်အလက်စနစ်တွေမှာ ဒီဟာတွေကို အသုံးပြုထားမယ် ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့ အဲဒီနိုင်ငံနဲ့ ဘာသတင်းအချက်အလက်မှ မဝေမျှနိုင်ပါဘူး။”
ယူကေ၊ ဂျာမနီနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံတို့ကမူ ဟွာဝေးပစ္စည်းများသည် လုံခြုံရေးကို ခြိမ်းခြောက်နိုင်ခြင်း ရှိမရှိကို သုံးသပ်နေဆဲဖြစ်သည်။
သြစတြေးလျကမူ “နိုင်ငံခြား အစိုးရထံမှ တရားမဝင် အမိန့်ပေးစေခိုင်းမှုများကို နာခံသည်ဟု ယူဆရသော” ထုတ်ကုန်တင်သွင်းသူများကို ယမန်နှစ်က ပိတ်ပင်လိုက်ခြင်းဖြင့် ခြေတစ်လှမ်းသာနေပြီဖြစ်သည်။
ဟွာဝေးကို အမည်တပ်ပြောဆိုခြင်းမရှိသော်လည်း Australian Strategic Policy Institute မှ ဒန်နီယယ် ကေ့ဗ်ကမူ ဟွာဟွေးသည် တရုတ် အစိုးရနှင့် အဆက်အသွယ်ရှိသောကြောင့် နိုင်ငံလုံခြုံရေးအတွက် စိတ်မချရဟု ဆိုသည်။
ထို့အပြင် တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီအတွက် သတင်းစုဆောင်းပေးရန် စေခိုင်းမှုကို မည်သည့် ကုမ္ပဏီမျှ မငြင်းဆန်နိုင်အောင် ပြဋ္ဌာန်းထားသည့် တရုတ်ဥပဒေပုဒ်မ တစ်ခုကို လည်း ကေ့ဗ်က ထောက်ပြခဲ့သည်။
“ဝန်ခံရမယ်ဆိုရင်တော့ အခုဒီပြဿနာမှာ လိုနေတာက ငြင်းဆန်လို့မရတဲ့ ခိုင်လုံတဲ့ သက်သေအထောက်အထားပဲ” ဟု ၎င်းကဆိုသည်။
“သာမန်လူတစ်ယောက်အတွက်ဆိုရင်တော့ ဟွာဝေး စမတ်ဖုန်းက ဘာပြဿနာမှ မရှိပါဘူး။ ဒါပေမယ့် သင်သာ တိုင်းပြည်ရဲ့ အဓိက လုံခြုံရေးကို ကာကွယ်ပေးရမယ့် အနောက်နိုင်ငံအစိုးရဖြစ်မယ်ဆိုရင်တော့ တရုတ်လိုမျိုး တိုင်းပြည်တစ်ပြည်က ကုမ္ပဏီကို သင့်ရဲ့ စနစ်တွေထဲ အဝင်ခံနိုင်ပါ့မလား” ဟု ၎င်းက မေးခွန်းထုတ်သည်။
ရန်ကျုံးဖေးကမူ ဟွာဝေး၏ အရင်းအမြစ်များကို တရုတ်အစိုးရအတွက် သူလျှိုလုပ်ဖို့ အသုံးချခြင်း မရှိခဲ့သလို နောင်တွင်လည်း ရှိလိမ့်မည် မဟုတ်ဟု ဆိုသည်။
“တရုတ်အစိုးရက ကုမ္ပဏီတွေကို အနောက်တံခါးတပ်ဖို့ ဘယ်တော့မှ ခိုင်းမယ်မဟုတ်ဘူးလို့ အတိအလင်း ပြောထားပြီးပြီပဲ” ဟု သူကဆိုသည်။ အနောက်တံခါး ဆိုသည်မှာ ဆော့ဖ်ဝဲ သို့မဟုတ် ကွန်ပျူတာ စနစ်တစ်ခုတွင် ပါရှိသည့် လျှို့ဝှက်ဝင်ပေါက်တစ်ပေါက်ဖြစ်ပြီး ထိုဝင်ပေါက်မှတစ်ဆင့် စနစ်တစ်ခုလုံး၏ အတွင်းလုပ်ငန်းဆောင်တာအားလုံးကို ဝင်ပေါက်တပ်ဆင်သူ သို့မဟုတ် တပ်ဆင်ပေးသော ကုမ္ပဏီက ဝင်ရောက် ကြည့်ရှုနိုင်မည် ဖြစ်သည်။
“ဟွာဝေးကလည်း ဒီလိုဘယ်တော့မှ မလုပ်ဘူး။ ကျွန်တော်တို့ ရောင်းအား အမြတ်ကြီးပဲ အခုဆိုရင် ဘီလျံ ဒေါ်လာ ရာပေါင်းများစွာရှိတယ်။ ကျွန်တော်တို့ ဒီလိုကိစ္စကြောင့် တိုင်းပြည်နဲ့ သုံးစွဲသူတွေရဲ့ ရွံရှာ မုန်းတီးမှု ကို ဘယ်လိုမှ မခံနိုင်ပါဘူး။ ကျွန်တော်တို့ လုပ်ငန်းကြီး ပြိုကွဲသွားမှာပေါ့.. ဒီလိုမျိုး ဘယ်လိုနည်းနဲ့မှ အဖြစ်မခံ နိုင်ပါဘူး” ဟု ရန် ကဆက်လက်ပြောကြားသည်။
HUAWEI_CHART_1.PNG
ဟွာဝေး၏နှစ်အလိုက်ဝင်ငွေရရှိမှု (ရင်းမြစ် - ဟွာဝေး)
ရှီကျင်းဖင်၏ တရုတ်ပြည်
ကျိုးတိုင်ချီ သည် ဟွာဝေး၏ ကျင့်ဝတ်နှင့် စည်းကမ်းလိုက်နာမှုပိုင်းဆိုင်ရာ အရာရှိချုပ်ဖြစ်သည်။
ကုမ္ပဏီဝက်ဘ်ဆိုက်တွင် ရေးသားထားသည့် ကိုယ်ရေးရာဇဝင်အကျဉ်းအရ ဟွာဝေးအတွက် သူအလုပ်လုပ်နေသည်မှာ ၂၅ နှစ် နီးပါးရှိနေပြီဖြစ်ပြီး အင်ဂျီနီယာချုပ်၊ ဟာ့ဒ်ဝဲဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူး၊ ရှီအန် (Xi’an) ရှိ သုတေသနစင်တာ၏ ဦးစီးမှူးချုပ် အစရှိသည့် ရာထူးအမျိုးမျိုးတွင် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် သူ၏ ကုမ္ပဏီ အုပ်ချုပ်ရေးတာဝန်များအပြင် အခြား တာဝန်တစ်ခုကို ပူးတွဲထမ်းဆောင်နေသည်ဟုလည်း နားလည်ထားကြသည်။ ထိုပူးတွဲတာဝန်မှာ ဟွာဝေး၏ ကွန်မြူနစ်ပါတီ ကော်မတီ၏ ပါတီအတွင်းရေးမှူးတာဝန်ပင် ဖြစ်သည်။
တရုတ်နိုင်ငံရှိ ကုမ္ပဏီများအားလုံးတွင် ကွန်မြူနစ်ပါတီကော်မတီ တစ်ခု ရှိကိုရှိရမည်ဟု ဥပဒေက ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။
ကွန်မြူနစ်ပါတီကော်မတီ ထားရှိရခြင်း၏ တရားဝင်အကြောင်းပြချက်မှာ ဝန်ထမ်းများအားလုံး နိုင်ငံ၏ ကျင့်ဝတ်နှင့် လူမှုရေး တန်ဖိုးများကို လိုက်နာတန်ဖိုးထားနိုင်ရန် ဖြစ်သည်။ ကော်မတီ၏ ကိုယ်စားလှယ်များသည် ဝန်ထမ်းများ ငွေကြေးအခက်အခဲများရှိပါက မကြာခဏ အကူညီပေးရသည်။
သို့သော် တရုတ်၏ တစ်ပါတီစနစ်ကို ဝေဖန်သူများက ထိုကော်မတီများသည် နိုင်ငံတော်ပိုင် ကော်ပိုရေးရှင်းကြီးများကို နိုင်ငံတော်က ပိုမိုချုပ်ကိုင်နိုင်ရန် အခွင့်အလမ်းပေးသည်ဟု ထောက်ပြသည်။ ထို့အပြင် ထိုချုပ်ကိုင်မှုသည် လွန်ခဲ့သည့် နှစ်အတွင်း ပိုမိုတင်းကျပ်လာသည်ဟု ၎င်းတို့က ဆိုသည်။
“(သမ္မတ) ရှီကျင်းဖင်က တရုတ်ရဲ့ စီးပွားရေး အသိုက်အဝန်းကို ပိုပြီးတော့ ထိန်းချုပ်လာနေပြီ... ကုမ္ပဏီတွေ နိုင်ငံရပ်ခြားမှာ ပိုပြီး ဩဇာအာဏာရှိလာတော့ ပါတီက သူတို့ကို ထိန်းချုပ်ထားတာတွေကို မဆုံးရှုံးချင်ဘူး” ဟု တရုတ်ကုမ္ပဏီများအား ပြည်သူ့ဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ အကြံဉာဏ်ပေးသူ အဲလိယက် ဇက်မန်းက ပြောသည်။
ရန်ကျုံဖေးကမူ ဟွာဟွေး၏ ကွန်မြူနစ်ပါတီကော်မတီသည် အနောက်နိုင်ငံများက စိုးရိမ်နေသလောက် အရေးပါ အရာရောက်ခြင်း မရှိဟု ပြန်လည် ချေပထားသည်။
“(ကော်မတီက) ဝန်ထမ်းတွေကို ပညာပေးဖို့ သက်သက်ပါပဲ။ လုပ်ငန်းဆုံးဖြတ်ချက်တွေမှာ ဘာမှ ပတ်သက်မှု မရှိပါဘူး။”
တရုတ်ပြည်တွင် အမှုဆောင်ချုပ် အများစုသည် ကွန်မြူနစ်ပါတီဝင်များဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် တရုတ် ပြည်သူ့ နိုင်ငံရေးအတိုင်ပင်ခံညီလာခံကို နှစ်စဉ် တက်ရောက်ကြသည်။ ထိုညီလာခံသည် ဗဟိုပြည်သူ့ညီလာခံ နှင့် အပြိုင်ကျင်းပခြင်းဖြစ်သည်။
ဗဟိုပြည်သူ့ညီလာခံကို အောက်ခြေ နှင့် ဗဟိုပါတီအကြီးအကဲများ၊ အရာရှိများနှင့် အမှုဆောင်ချုပ်များ တက်ရောက်ကြသော်လည်း တရုတ်ပြည်သူ့နိုင်ငံရေးအတိုင်ပင်ခံညီလာခံသည် စီးပွားရေးအသိုင်းအဝိုင်းက ပါတီအပေါ် သစ္စာခံမှုကို ပြသသည့်နေရာဖြစ်သည်။
ထိုညီလာခံတွင် စီးပွားရေးနှင့် ပတ်သက်သည့် အရေးပါသည့် ဆုံးဖြတ်ချက်များကို မဲခွဲ ဆုံးဖြတ်ကြသည်။ သို့သော် ကြိုတင် သဘောတူထားခြင်းမရှိသော အဆိုများကို တင်သွင်းခြင်းမရှိပေ။
ပါတီအပေါ် သစ္စာမပျက်ရန်၊ စီးပွားရေး အသိုင်းအဝိုင်း၏ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကို အစိုးရနားလည်နိုင်ရန် တင်သွင်းသည့် စာတမ်းများကို ပေးနိုင်ရန် အတွက် အမှုဆောင်အရာရှိချုပ်ကြီးများက ညီလာခံကို မှန်မှန်တက်ကြခြင်းဖြစ်သည်။
ပါတီဝင်ဖြစ်ခြင်းသည် စီးပွားရေးလုပ်ငန်းအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုတွင် အသင်းဝင်သကဲ့သို့ ပေါင်းသင်း ဆက်ဆံရေး နယ်ပယ် ဖြန့်ကျက်နိုင်မည့် အခွင့်အလမ်းကို ရရှိမည် ဖြစ်သည်
သို့သော်ထိုစနစ်အတွင်းဝင်ရန်မှာ သစ္စာခံဖို့ ပိုအရေးကြီးသည်ဟု အဲလိယက် ဇက်မန်းက ထောက်ပြသည်။
“ပါတီနဲ့ တိုင်းပြည်ကို ဘယ်လိုမှ ခွဲခြားလို့ မရဘူး.. တရုတ်ရဲ့စနစ်က ဟွာဝေးလိုမျိုး ပွင့်လင်းမြင်သာမှု မရှိတဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကို အားပေးအားမြှောက်ပြုတယ်” ဟု၎င်းက ပြောသည်။
ဤကဲ့သို့ ရင်းနှီးသော အဆက်အဆံရှိခြင်းကြောင့် ကွန်မြူနစ်ပါတီက ကုမ္ပဏီတစ်ခုအား တစ်စုံတစ်ခု လုပ်ဖို့ စေခိုင်းပါက ကုမ္ပဏီဘက်က ငြင်းဆန်နိုင်ခြင်းမရှိမည်ကို စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်းဖြစ်သည်။
အကယ်၍ ထိုကုမ္ပဏီသာ အရေးပါသည့် ကမ္ဘာ့တယ်လီကွန်းကွန်ရက် တည်ဆောက်သည့် စီမံကိန်းကြီးများတွင် ပါဝင်မည်ဆိုပါက အနောက်နိုင်ငံများမှ စောင့်ကြည့်သူများ ဘာကြောင့် စိုးရိမ်ပူနေရသည်ကို နားလည်နိုင်သည်။
ဟွာဝေးအား တရုတ်အစိုးရက အမိန့်ပေးစေခိုင်းနေပါသည်ဟု ထောက်ပြရန် သက်သေမရှိသလို ပေကျင်းအနေဖြင့် သူလျှိုလုပ်ငန်းလုပ်ကိုင်ရန် ဟွာဝေး၏ လုပ်ငန်းအစီအမံများနှင့် နည်းဗျူဟာများကို လမ်းညွှန်ကြောင်း ထုတ်ဖော်နိုင်မည့်သက်သေလည်းမရှိပါ။
သို့သော် တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီက ဟွာဝေးအား မဟားတရား အကာအကွယ်ပေးနေခြင်းကြောင့် ကုမ္ပဏီသည် ပါတီ၏ လွှမ်းမိုးမှုအောက်တွင် မရှိဟု မည်မျှဆိုစေ သံသယဖြစ်စေသည်။
ဥပမာပေးရသော် မန်ဝန်ကျိုး အဖမ်းခံရမှုသည် လူ့အခွင့်အရေးချိုးဖောက်မှုဖြစ်သည်ဟု ပေကျင်းက ခေါင်းစဉ်တပ်သည်။
သူမ၏ အမှုကို အမေရိကန်သို့ လွှဲပြောင်းပေးရန် လုပ်နေစဉ်အတွင်း နိုင်ငံ၏ လျှို့ဝှက်အချက်အလက်များ ခိုးယူသည်ဟု စွပ်စွဲကာ တရုတ်က ကနေဒါနိုင်ငံသား နှစ်ယောက်ကို ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းလိုက်သည်။ ဝေဖန်သူများက ထိုထိန်းသိမ်းမှုသည် မန်ကို ဖမ်းဆီးမှုနှင့် ဆက်စပ်နေသည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။
ကနေဒါနိုင်ငံသားများအား ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းထားမှု အပေါ် ရန်ကျုံဖေး က မည်သို့မျှ ထင်မြင်ချက်မပေးသော်လည်း ဟွာဝေးကို တရုတ်က အကာကွယ်ပေးနေသည်မှာ နားလည်ပေးနိုင်သည့် ကိစ္စဖြစ်သည် ဟု ပြောသည်။
“ပြည်သူပြည်သားတွေကို အကာအကွယ်ပေးရမှာ တရုတ်အစိုးရရဲ့ တာဝန်ပဲ။ အကယ်၍ အမေရိကန်က တရုတ်ရဲ့ ထူးချွန်တဲ့ နည်းပညာရှင်တွေကို အထင်သေးဒုက္ခပေးပြီး အပြိုင်အဆိုင် ယှဉ်ပြိုင်ရာမှာ အသာစီးရချင်တယ် ဆိုရင်တော့ တရုတ်အစိုးရက သူ့ရဲ့ နည်းပညာကုမ္ပဏီတွေကို အကာအကွယ်ပေးတာ နားလည်လို့ ရမှာပါ” ဟု ရန် ကပြောသည်။
လွန်ခဲ့သည့် နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း အစိုးရက ပုဂ္ဂလိက ကုမ္ပဏီများ၊ အထူးအဖြင့် နည်းပညာကုမ္ပဏီများ ပါတီ၏ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းများကို လိုက်နာရန် ဖိအားပေးမှု ပို၍ ပြင်းထန်လာသည်။ လွတ်လပ်စွာ ရပ်တည်လိုသော ကုမ္ပဏီများသည်လည်း ထိုဖိအားဒဏ်မှ ကင်းလွတ်ခွင့် မရပါ။
အစိုးရ၏ ဖိအားအောက်တွင် ကိုယ်ပိုင်ရပ်တည်ခွင့်ရရန် ကြိုးပမ်းနေကြသော ကုမ္ပဏီများ၏ ဒုက္ခများကို ဥပမာပြရလျှင် တရုတ်၏ အငှားယာဉ် ဝန်ဆောင်မှု နည်းပညာကုမ္ပဏီကြီးတစ်ခုဖြစ်သည့် ဒီဒီ ချူရှင်း (Didi Chuxing) ၏ ပြဿနာများကို ကြည့်နိုင်သည်။
ဒေတာ စုဆောင်းခြင်းနှင့် ဒေတာ လုံခြုံရေးကိစ္စများနှင့် ပတ်သက်လျှင် တရုတ်လူမျိုးများ၏ ခံယူချက်သည် အနောက်တိုင်းသားများ၏ ခံယူချက်နှင့် ကွဲပြားလှသည်။ တရုတ်လူမျိုးများသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ရေး အချက်အလက်များကို စီးပွားရေးလုပ်ငန်းက ရရှိသွားမှာကို မစိုးရိမ်ကြပါ။ ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ရေးအချက်အလက်များကို လုပ်ငန်းရှင်များ သိရှိပါက နေ့စဉ်လူနေမှု ဘဝနှင့် လုပ်ငန်းများတွင် ပိုမို လွယ်ကူစေနိုင်သည်ဟုပင် ဆိုသည်။
ထို့ကြောင့်ပင် ဒီဒီ၏ ယာဉ်မောင်းသူများက ခရီးသည်နှစ်ယောက်ကို သတ်မှုဖြစ်ပွားသောအခါ ထိုလူသတ်မှုကို အကြောင်းပြ၍ ကုမ္ပဏီ၏ သတင်းအချက်အလက်များကို ယခင်ထက်ပိုမိုထုတ်ပေးရန် ဒီဒီ ကို အစိုးရက အကျပ်ကိုင်သည်မှာ အဆန်းတော့ မဟုတ်ပါပေ။ သုံးစွဲသူ၏ သတင်းအချက်အလက်များ လုံခြုံမှုရှိရမည်ဟု အကြောင်းပြ၍ ဒီဒီ ငြင်းဆန်ခဲ့ပါသေးသည်။ သို့သော် တရုတ်ဥပဒေအရ လိုက်နာရမည်မှ တစ်ပါး အခြားရွေးချယ်စရာမရှိပါ။
ဒီဒီသည် အစိုးရထံ “အာဏာပိုင်များ စစ်ဆေးနိုင်ရန်အလို့ငှာ မိတ္တူ ၉၅ စောင် အပါအဝင် ပရင့်ထုတ်ထားသော ဒေတာ စာရွက်များ သေတ္တာသုံးပုံးနှင့် အပြည့်” ပေးအပ်ခဲ့သည်။
ထိုအဖြစ်အပျက်ကို ထောက်ရှု၍ မဟာဗျူဟာနှင့် နိုင်ငံတကာ လေ့လာရေး စင်တာ Center for Strategic and International Studies (CSIS) မှ ဆမ်ဆခ် က “တရုတ်ပြည်ပြင်ပက လူတွေထင်သလို တရုတ်အစိုးရက နိုင်ငံတွင်းက သတင်းအချက်အလက်တွေကို အတားအဆီးမရှိ ဖောဖောသီသီရနေတာမဟုတ်ပါဘူး” ဟု ဆိုသည်။
“အစိုးရနဲ့ ကုမ္ပဏီတွေကြား သတင်းအချက်အလက် ပေးရေး မပေးရေးကို လွန်ဆွဲနေကြတယ်” ဟု သူမက သုံးသပ်သည်။
ထိုလွန်ဆွဲပွဲတွင် မည်သူ့ဘက်က အနိုင်ရသလဲ ဆိုတာပေါ်မူတည်၍ နိုင်ငံခြား အစိုးရများ၏ တရုတ်ကုမ္ပဏီများအပေါ် အမြင်များ ပြောင်းလဲမှု ရှိမည်ဖြစ်သည်။
ဟွာဝေးကဲ့သို့ ကုမ္ပဏီများသည် အောင်မြင်တည်တံ့နိုင်ရန် တရုတ်အစိုးရနှင့် ချိတ်ဆက် ကောင်းကောင်းရှိရန် လိုသည့် ခေတ်တွင် ပေါ်ထွန်းလာရသည်။ ထိုကုမ္ပဏီများအတွက် ရွေးချယ်စရာမှာ ယခင်က မရှိခဲ့သလို ယခုလည်း မရှိသေးပါ။ သို့သော် ထိုချိတ်ဆက်ကောင်းများရှိခြင်းသည် နိုင်ငံရပ်ခြားတွင် ကုမ္ပဏီ၏ ဂုဏ်အသရေကို ထိခိုက်စေနိုင်သည်။
“ဒါက မတူညီတဲ့ စနစ် နှစ်ခုပဲ.. မီးပလပ်ပေါက်လို စဉ်းစားကြည့်လိုက်ပေါ့။ တရုတ်ရဲ့ ပလပ်ခေါင်းတွေက ကျွန်တော်တို့ အနောက်နိုင်ငံတွေမှာ ရှိတဲ့ ပလပ်ပေါက်တွေနဲ့ မကိုက်ဘူးလေ” ဟု ဇက်မန်းက ပြောသည်။
HUAWEI_CHART_2.PNG
တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် စမတ်ဖုန်းဈေးကွက်ဝေစုရရှိထားမှု (IDC 2018)
ဘာတွေ အလောင်းအစားလုပ်ထားရသလဲ
“ရှင်းရှင်းပြောရရင် ဆက်သွယ်လို့ ရနိုင်တာမှန်သမျှကို လူကြီးမင်းတို့ ဆက်သွယ်ချင်မှာပဲ။”
ဟွာဝေး၏ ဖိုက်ဂျီ ကြိုးမဲ့ကွန်ရက် စမ်းသပ်ခန်း၏ အကြီးအကဲ ကျူဖေရင်း က နည်းပညာအသစ်ကို ဆက်သွယ်နိုင်သည့် ကိရိယာများကို ကြွားလုံးထုတ်ပြသရင်း ပြောနေခြင်းဖြစ်သည်။ သင် သွားကောင်းကောင်း တိုက်သည် မတိုက်သည် ဆိုသည့် ဒေတာများကို စုဆောင်းပေးနိုင်သော စမတ်သွားပွတ်တံများမှသည် သင်ရေဘယ်အချိန်သောက်သင့်သည်ကို သတိပေးနိုင်သော စမတ်ရေခွက်များအထိ အရာအားလုံးကို တိုင်းတာ စစ်ဆေးနိုင်သော ကမ္ဘာကြီးပင်ဖြစ်သည်။
နည်းပညာ အဖွံ့ဖြိုးဆုံးအချိန်တွင် မြို့ကြီးများရှိ အရာအားလုံးနှင့် ဆက်သွယ်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။ မောင်းသူမဲ့ ယာဉ်များ၊ အဆောက်အဦးများ၏ အပူချိန်၊ အများသုံးယာဉ်များ၏ အမြန်နှုန်း စသည်ဖြင့် ဆက်သွယ် ထိန်းချုပ်နိုင်မည့် အရာများ၏ စာရင်းမှာ ပြောရလျှင်ဆုံးမည်မဟုတ်ပါ။
နည်းပညာပိုင်းတွင် ကျွမ်းကျင်မှု၊ သုံးစွဲသူများအတွက် စွမ်းဆောင်ပေးနိုင်မှုနှင့် ပတ်သက်လျှင် ဟွာဝေးသည် ပြိုင်ဘက်များထက် တစ်နှစ်စော၍ ခေတ်ရှေ့ပြေးနေပြီဖြစ်သည်။
ထို့အပြင် ဟွာဝေးသည် ၎င်း၏ ထုတ်ကုန်များကို ပြိုင်ဘက်များထက် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း ဈေးချ၍ ရောင်းသည်ဟု ဆိုကြသည်။ ဝေဖန်သူများကမူ အစိုးရ၏ အထောက်အပံ့ကြောင့် ဈေးချနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။
ဟွာဝေးသည် အစိုးရ၏ ထောက်ပံ့ငွေ မရရှိပါဟု ရန်ကျုံဖေးက ငြင်းဆန်ထားသည်။
အမေရိကန်က ဟွာဝေးကို ပိတ်ပင်တားဆီးရသည့် အကြောင်းရင်းမှန်မှာ ဟွာဝေး၏ သူတကာထက်သာသည့် နည်းပညာကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု သူကဆိုသည်။
“အမေရိကန်က ကျွန်တော်တို့ကို ဘယ်လိုမှ မချေမှုန်းနိုင်ပါဘူး။ တစ်ကမ္ဘာလုံးက ဟွာဝေးကို လိုအပ်တယ်.. ဘာလို့လဲ ဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့က ပိုပြီး တိုးတက်လို့။ သူတို့က တခြားနိုင်ငံတွေကို ဟွာဝေး ပစ္စည်းတွေ မသုံးအောင် ခဏလောက် သွေးထိုးထားနိုင်တယ်ဆိုရင်တောင်မှ ကျွန်တော်တို့ အနေနဲ့ လုပ်ငန်းနည်းနည်း လျှော့လိုက်ရုံ ပဲရှိတာပဲ” ဟု သူက ပြောသည်။
လေ့လာသုံးသပ်သူများကမူ အမေရိကန် ကွန်ရက်များမှ ဟွာဝေးကို ဖယ်ရှားလိုက်ခြင်းသည် အမေရိကန်၏ ဖိုက်ဂျီ စွမ်းဆောင်နိုင်ရည်တွင် အားလျော့စေနိုင်သည်ဟု ဆိုသည်။
“ဟွာဝေးကို ဖယ်ထုတ်လိုက်တာက ဥရောပနဲ့ အာရှမှာရှိတဲ့ (ဟွာဝေးကို အသုံးပြုတဲ့) ကူးလူးကွန်ရက်တွေမှာ ကျွန်တော်တို့ မပါဝင်နိုင်တော့ဘူးပေါ့။ အဲဒါက ကျွန်တော်တို့ကို ပိုပြီး တစ်ပန်းရှုံးစေလိမ့်မယ်” ဟု CSIS မှ ဆမ်ဆခ်က ပြောသည်။
လက်တွေ့တွင် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် ရလဒ်မှာ လေ့လာသုံးသပ်သူတို့က “ဒစ်ဂျစ်တယ် သံကန့်လန့်ကာ” ဟု တင်စားသည့် အင်တာနက်ကွန်ရက် နှစ်မျိုးကွဲနေသည့် ကမ္ဘာကြီးပင်ဖြစ်သည်။ ဟွာဝေးကဲ့သို့သော ကုမ္ပဏီများနှင့် လက်တွဲသည့် အခြမ်းနှင့် လက်မတွဲသည့် အခြမ်းဟူ၍ ကမ္ဘာကြီးနှစ်ခြမ်း ကွဲသွားမည်ဖြစ်သည်။
အမေရိကန်က ရောင်းရင်းနိုင်ငံများအပေါ် ဖိအားပေးနေမှုကြောင့် ဟွာဝေးသည် သုံးစွဲသူများနှင့် အစိုးရ ရှယ်ယာရှင်များကို ဆွဲဆောင်နိုင်ရန် လူထုဆက်ဆံရေး ကမ်ပိန်းများကို အပြင်းအထန် လုပ်လျက်ရှိသည်။
လွန်ခဲ့သော ရက်အနည်းငယ်အတွင်းက ဗိုဒါဖုန်း (Vodafone)၏ သူဌေး နစ်ရိဒ်သည် ဟွာဝေးနှင့် ပတ်သက်သည့် သက်သေအထောက်အထားများကို ပေးရန် အမေရိကန်အား တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ထို့အတူ ဒစ်ဂျစ်တယ် ဈေးကွက်စနစ်တစ်ခုဖြစ်သော digital single market အတွက် ဥရောပ ကော်မရှင်၏ ဒုဥက္ကဋ္ဌ အန်ဒရပ် အန်စစ် က ၎င်းသည် ဟွာဝေး၏ ယာယီ စီအီးအို နှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး လက်တွဲလုပ်ကိုင်နိုင်ရန် နည်းလမ်းများ ကြံဆခဲ့ကြောင်း၊ ပွင့်လင်းမြင်သာမှုရှိရန် အရေးကြီးပုံကို ဆွေးနွေးခဲ့ကြကြောင်း တွစ်တာပေါ်တွင် ရေးသားခဲ့သည်။
သို့သော် ဟွာဝေးအပေါ် သံသယများက ရှိနေဆဲဖြစ်ပါသည်။
ဟွာဝေးနှင့် ပတ်သက်ပြီး အာရှ အစိုးရပိုင်း သုံးစွဲသူများထံမှ မေးမြန်းစုံစမ်းမှုများ မြင့်တက်လာသည်ဟု လုံခြုံရေး ဌာနတစ်ခုက အတည်ပြုထားသည်။
“တချို့တွေက ဟွာဝေးဟာ ဘယ်လောက်အတိုင်းအတာထိ ပြဿနာရှိနိုင်သလဲ ဆိုတာမေးကြတယ်” ဟု အာရှအစိုးရများကို အကြံပေးသည့် အမည်မဖော်လိုသော လေ့လာသုံးသပ်သူ တစ်ဦး က ဆိုသည်။
ထိုစိုးရိမ်ပူပန်မှုများကြားတွင် ရန်ကျုံဖေးက အကောင်းမြင်လျက်ပင် ရှိပါသေးသည်။
“သူတို့ပြောတာတွေကို (ဟွာဝေးနှင့် ပတ်သက်သည့် သံသယ) ယုံတဲ့ နိုင်ငံတွေအတွက်ဆိုရင် ကျွန်တော်တို့ ခဏ ဆိုင်းထားမယ်။ ဟွာဝေးဟာ ယုံကြည်အားထားလောက်တယ်လို့ ယုံကြည်တဲ့ နိုင်ငံတွေ အတွက် ဆိုရင်တော့ ကျွန်တော်တို့ ခပ်မြန်မြန်လေး အလုပ်လုပ်မှာပေါ့။ ကမ္ဘာကြီးက အကြီးကြီးပါ.. တစ်ကမ္ဘာလုံး လျှောက်လို့ မကုန်ပါဘူး” ဟု ရန် က ဆိုသည်။
သို့သော် ဤပြဿနာသည် ကုမ္ပဏီတစ်ခုတည်း သို့မဟုတ် စီအီးအိုနှင့် သူ့မိသားစု တစ်စုတည်း၏ ပြဿနာ မျိုးမဟုတ်ပါ။
ဤပြဿနာကို ကမ္ဘာ့အုပ်ချုပ်ရေး စနစ်နှစ်ခုကြားတိုက်ပွဲ ဖြစ်သည်ဟု ပို၍ မြင်လာကြပြီဖြစ်သည်။ ထိုထဲမှ စနစ်တစ်ခုသည် အနာဂတ်ဖြစ်လာလိမ့်မည်။
တရုတ်တံခါးဖွင့်စနေ့များတွင် ဂျော့ အိတ်ဒဗျူဘုချ် အစရှိသော အမေရိကန်သမ္မတများက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းသည် အကျိုးရှိကြောင်း ထောက်ခံခဲ့ကြသည်။
“ကမ္ဘာပေါ်မှာရှိတဲ့ ဘယ်နိုင်ငံကမှ နိုင်ငံရပ်ခြားက အကြံဉာဏ်ကောင်းတွေကို နယ်စပ်မှာတားမြစ်ထားပြီး အနယ်နယ်အရပ်ရပ်က ထုတ်ကုန်တွေ၊ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို တင်သွင်းနိုင်မယ့် နည်းလမ်း ရှာမတွေ့သေးဘူး။ ကမ္ဘာ့တိုက်ကြီးအသီးသီးမှာရှိတဲ့ နိုင်ငံတွေကို ဒီမိုကရေစီ အတွေးအခေါ်က ပြောင်းလဲပေးခဲ့သလိုပဲ တရုတ်ဟာ လည်း ဧကန်မုချ ပြောင်းလဲနိုင်ရမယ်” ဟု ၁၉၉၁ ခုနှစ်က မိန့်ခွန်းတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။
ယခင် အမေရိကန်အာဏာပိုင်များသည် တရုတ်နှင့် စီးပွားရေးအရ နှီးနွှယ်မှုများလုပ်ခြင်းအားဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံသည် ပိုပြီးလွတ်လပ်လာမည်၊ လစ်ဘရယ်ဆန်လာမည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။
လွန်ခဲ့သည့် နှစ် ၄၀ အတွင်း တရုတ်တစ်ရှိန်ထိုး တိုးတက်လာသည်မှာ ငြင်းဆန်နိုင်ဖွယ်ရာ မရှိပါ။ ဆယ်စုနှစ် သုံးစုအတွင်း တရုတ်စီးပွားရေးသည် တစ်နှစ်လျှင် ပျှမ်းမျှ ၁၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့် တိုးတက်ခဲ့ပြီး လူသန်းပေါင်း ၈၀၀ ကို ဆင်းရဲနွံအတွင်းမှ ဆွဲထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ယခုဆိုလျှင် တရုတ်သည် အမေရိကန်ပြီးလျှင် ဒုတိယ အကြီးဆုံး စီးပွားရေးနိုင်ငံဖြစ်သည်။
၂၀၃၀ ပြည့်နှစ်ရောက်လျှင် တရုတ်စီးပွားရေးသည် အမေရိကန်စီးပွားရေးကို ကျော်လွန်နိုင်မည်ဟု တချို့က ခန့်မှန်းနေကြသည်။
တစ်ပါတီစနစ်နှင့် ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ အာဏာရှင်ဆန်ဆန် ဦးဆောင်မှုများကြား ထိုအောင်မြင်မှုများရရှိ လာခြင်းဖြစ်သည်။
သို့သော် နိုင်ငံ၏ ကုမ္ပဏီများအပေါ် အစိုးရ၏ အလွန်အကျူး ထိန်းချုပ်ထားမှုများကြောင့်သာ ယခုလို အောင်မြင်မှုများရရှိလာနိုင်သည်ဟု စိုးရိမ်မှုများရှိလာသည်။ စိုးရိမ်မှု၏ အဓိကအချက်မှာ ထိုထိန်းချုပ်နိုင်မှုကို အသုံးချ၍ ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ လမ်းစဉ်များကို ဖော်ဆောင်လာနိုင်သည်ဟူသော အချက်ပင်ဖြစ်သည်။ ထိုကဲ့သို့ ဖြစ်နိုင်ခြေ ရှိ မရှိကိုမူ ယခုအချိန်တွင် တိတိကျကျ ပြောရန် မဖြစ်နိုင်သေးပါ။
“တရုတ်အတွက်တော့ အသွားနှစ်ဖက်နဲ့ ဓားလိုပဲ။ (သူ့ဥပဒေတွေကြောင့်) တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီက တရုတ်ကုမ္ပဏီတွေအပေါ် သံသယမဝင်စေဘဲ လုပ်ငန်းတိုးချဲ့လို့ မရအောင် လုပ်ထားတယ်” ဟု ဒန်ယယ် ကေ့ဗ်က ပြောသည်။
ထို့အပြင် ရှီကျင်းပင်၏ ဦးဆောင်မှုအောက်တွင် တရုတ်သည် ပို၍ အာဏာရှင်ဆန်လာပြီ ဖြစ်သည်။
“တရုတ်ကို တမူထူးခြားစေပြီး အောင်မြင်အောင် ကူညီပေးခဲ့တဲ့ အရာအားလုံးကို ရှီက တမင်သက်သက် ပြိုလဲအောင်လုပ်နေတာပဲ။ သူအဲဒီလိုလုပ်တာဟာ ရေတိုမှာ သူ့တန်ခိုးအာဏာထွားစေပြီး လာဘ်စားတာ တချို့ကို လျော့ကျစေနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ရှီ လျှောက်တဲ့လမ်းဟာ ရေရှည်မှာတော့ သူ့နိုင်ငံနဲ့ တစ်ကမ္ဘာလုံးကို အကျိုးယုတ်စေလိမ့်မယ်” ဟု Foreign Policy မဂ္ဂဇင်း၏ အယ်ဒီတာချုပ် ဂျိုနသန် တပ်ပမန်က ပြောသည်။
သို့သော် ရန်ကတော့ ထိုအချက်ကို လက်မခံပါ။ တရုတ်သည် ယခင်ထက်ပို၍ ပွင့်လင်းလာနေပြီဟု ဆိုသည်။
“ဒီအင်တာဗျူးသာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၃၀ က ဖြစ်ခဲ့မယ်ဆိုရင် ကျွန်တော့်အတွက် အရမ်းအန္တရာယ်ရှိတယ်။ အခုတော့ မေးခွန်းခက်ခက်တွေ ဖြေရင်တောင်မှ ကျွန်တော် စိတ်ရှိတိုင်း ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောလို့ရတယ်.. ဒါက တရုတ်ဟာ ပိုပြီး ပွင့်လင်းတဲ့ နိုင်ငံရေးဝန်းကျင်မျိုးဖြစ်တယ်ဆိုတာ ပြလိုက်တာပဲ” ဟု သူကဆိုသည်။
ရန်သည် တရုတ်၏ အနာဂတ်အပေါ် မျှော်လင့်ချက်ကြီးနေဆဲဖြစ်သည်။
“တရုတ်က အပြင်လောကကနေ ဖယ်ခွာပြီး တံခါးပိတ်ဝါဒကျင့်သုံးဖို့ နှစ်ပေါင်း ၅၀၀၀ တိတိ ကြိုးစားခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ သူများနိုင်ငံတွေနဲ့ယှဉ်ရင် ကျွန်တော်တို့က ဆင်းရဲနုံခြာပြီး နောက်ကောက်ကျနေတာကို သဘောပေါက်လာတယ်။ တိန်ရှောက်ပင်က တရုတ်တံခါးကို တစ်ကမ္ဘာလုံးအတွက် ဖွင့်ပေးပြီး တရုတ်ပြည်ကြီး တိုးတက်လာတာ နှစ် ၃၀ ပဲ ရှိပါသေးတယ်။ ဒါကြောင့်မို့ တရုတ်က ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးလမ်းစဉ်ကို ဆက်လျှောက်ပြီး ပိုပြီး ပွင့်လင်းလာဖို့ လုပ်ရပါမယ်” ဟု ၎င်းကပြောသည်။
ရှန်ကျန်းမြို့တစ်ခွင်ရှိ ကျယ်ပြန့်လှသည့် ဟွာဝေး အဆောက်အအုံ ဝင်းကြီးတစ်ခုထဲတွင် လူလုပ်ရေကန် တစ်ကန်ရှိပါသည်။ ထိုရေကန်၏ ငြိမ်သက် ကြည်လင်သော ရေပြင်ပေါ်တွင် အနက်ရောင် ငန်းနှစ်ကောင် ရေကူးနေကြသည်။
ဝန်ထမ်းများအား “ငန်းနက်” အဖြစ်အပျက်များကို သတိတရရှိနေရန် ရန်ကျုံဖေးက ထိုငန်းနှစ်ကောင်ကို မွေးထားခြင်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ “ငန်းနက်” အဖြစ်အပျက်ဆိုသည်မှာ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ရင်ဆိုင်ရန် မဖြစ်နိုင်သော ရုတ်တရက်ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည့် ဆိုးဆိုးရွားရွား စီးပွားရေး ပြဿနာများကို တင်စားထားခြင်းဖြစ်သည်။ မစ္စတာရန် ကမူ ဒါတွေဟာ ကောလာဟလတွေပါဟုသာ ပြောခဲ့သော်လည်း သံသယဝင်စရာ ကောင်းသည်မှာမူ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။
ယခုအချိန်သည် မစ္စတာရန်နှင့် ဟွာဝေး အတွက် ရှေ့ဘာဆက်ဖြစ်မလဲဆိုတာ ခန့်မှန်းလို့ မရနိုင်သည့် မရောရာ မသေချာသော အခြေအနေပင် ဖြစ်ပါတော့သည်။
(ဘီဘီစီသတင်းဌာန၏ ဆောင်းပါးရှည် "Huawei: The story of a controversial company" ကို ဘာသာပြန်ဆိုဖော်ပြပါသည်။)
Posts
