မြန်မာနွေဦးခရိုနီကယ် - မေ ၃ မြင်ကွင်း

မိုးမခ၊ မေ ၄ ၊ ၂၀၂၅

ကမ္ဘာ့သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ နဲ့ မြန်မာ့သတင်းမီဒီယာ

နှစ်စဥ်နှစ်တိုင်း မေလ ၃ ရက်နေ့ကို ကမ္ဘာ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ (အချို့က ကမ္ဘာ့စာနယ်ဇင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့ ဟု သုံးနှုန်း) ဟု ယူနက်စ်ကိုက သတ်မှတ်ထားပြီး ဒီမိုကရေစီအခွင့်အရေး ရှိသည့်နိုင်ငံများနှင့် အတိုင်းအတာတခုထိရှိသောနိုင်ငံများတွင် အထိမ်းအမှတ်နေ့ ကျင်းပကြသည်။

ကမ္ဘာ့ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်နေ့တွင် သတင်းမီဒီယာများ၏ လွတ်လပ်ခွင့် အရေးပါပုံ၊ တနှစ်တာအတွင်း သတ်ဖြတ်ခံရသည့် သတင်းသမားများ၊ ဖမ်းဆီး၊ နှိပ်စက်ခံရသည့် သတင်းသမားများ၊ ကိုယ်ထိလက် ရောက် ရိုက်နှက်ခံရသည့် သတင်းသမားများ နှင့် ပတ်သက်၍ ကန့်ကွက်ပြောဆိုခြင်း၊ ရှုတ်ချခြင်း သက်ဆိုင်ရာကျူးလွန်သူများကိုအရေးယူနိုင်ဖို့၊ အစိုးရဖြစ်နေပါက ကန့်ကွက်ရှုတ်ချခြင်းနဲ့ စည်းရုံးလှုံ့ ဆော်ခြင်းတွေလုပ်ဆောင်ကြသည့် နေ့ရက်တရက်လည်း ဖြစ်သည်။

နိုင်ငံတကာသတင်းသမားအခွင့်အရေး၊ သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် စောင့်ကြည့် မှတ်တမ်းတင်သည့် အဖွဲ့အစည်းတချို့က သတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အဆင့် သတ်မှတ်ချက်များကို ထုတ်ပြန်ကြသည်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံအခြေစိုက် “နယ်စည်းမခြားသတင်းသမားများအဖွဲ့” ရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်အရ ၂၀၂၄ ခုနှစ်အတွင်း မြန်မာ နိုင်ငံသတင်းလွတ်လပ်ခွင့် အဆင့်သတ်မှတ်ချက်မှာ နိုင်ငံ ၁၈၀ အနက်အဆင့် ၁၆၉ ဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးရောက်ရန် ၁၁ နိုင်ငံသာ ကျန်တော့သည့် သဘောဖြစ်သည်။ ယမန်နှစ်က ၁၇၃ ဖြစ်၍ ယခုနှစ် အဆင့် ၄ ဆင့်တိုးလာသည့် သဘောဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသတင်းလွတ်လပ်ခွင့် ၄ ဆင့်မြင့်တက်လာသည်ဆိုခြင်းထက် ကမ္ဘာပေါ်တွင် မြန်မာထက်ပိုဆိုးသည့် နောက်ထပ် ၄ နိုင်ငံရှိလာသည့်အတွက် မြန်မာက အဆိုးဆုံး အဆင့် ကနေ ၄ ဆင့်လျော့ကျခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။

ကမ္ဘာကြီးကို ကြည့်လိုက်လျင် တနှစ်အတွင်း သတင်းသမား ဒါဇင်နဲ့ချီပြီး သေဆုံးနေသည့် ပါလစ္စတိုင်း ဂါဇာလို ဒေသတွေက ကမ္ဘာမှာ အဆိုးဆုံး အန္တရာယ်အရှိဆုံးနေရာတွေဖြစ်လာသည်။ မြန်မာ စစ်ကောင်စီထက် ပိုလက်စောင်းထက်သည့် အာဏာရှင်နိုင်ငံအချို့က မြန်မာနိုင်ငံ၏ အဆင့်ကိုဖယ်ရှားကာ နေရာယူခဲ့ကြသဖြင့် သူ့ထက်သူ ဆိုးသည့်နိုင်ငံတွေ ပေါ်လာခြင်းက မြန်မာနိုင်ငံ အဆင့်တက်လာခြင်း အကြောင်းဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာတော့ စစ်ကောင်စီကို ထောက်ခံရေးသားခြင်း မပြုသည့် သတင်းသမားတွေ၊ ပြည်ပရောက်သတင်းဌာနတွေအတွက်လုပ်ကိုင်ပေးနေသည့် သတင်းသမားတွေ ဖေါ်ထုတ်သိရှိရလျင် စစ်ကောင်စီက ဖမ်းဆီးထောင်ချနေဆဲဖြစ်သည်။ သတင်းသမားအချို့လည်း သတင်းအလုပ်လုပ်ရင်း လက်နက်ကိုင် တော်လှန် ရေးနှင့် ဆက်နွယ်ပတ်သက်မှုကြောင့် ဟုဆိုကာ သတ်ဖြတ်ခံနေရဆဲလည်း ဖြစ်သည်။

၂၀၂၄ ခုနှစ် အကုန်နှင့် ၂၀၂၅ ခုနှစ် ဆန်းပိုင်းတွင် မြန်မာသတင်းမီဒီယာလောက အဖို့ ကံဆိုးသည့် ဖြစ်ရပ်တွေနှင့် ရင်ဆိုင်ကြရသည်။ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင် လစ်ဘရယ်တွေ၊ ဒီမိုကရက်တွေကို မုန်းပြီး လူဖြူကြီးစိုးရေး၊ အရင်းရှင်သူဌေးကြီးများ ၊ ကုမ္ပဏီကြီးများအကျိုးကို ဦးစားပေးမည့် သမ္မတ ထရန့်အာဏာရလာပြီး နေ့မကူးမီပင် ကမ္ဘာတဝှမ်း လူသားချင်းစာနာမှု အကူအညီ၊ သတင်းမီဒီယာ၊ လူ့အခွင့်အရေး လှုပ်ရှားမှု၊ ကျားမရေးရာ တန်းတူညီမျှခွင့်၊ မတူကွဲပြားမှုကို လက်ခံအားပေးသည့် လှုပ်ရှား မှုများ စသည့် အကူအညီတွေ ကို ရပ်ဆိုင်းသည့် အမိန့်တွေ ညွှန်ကြားချက်တွေကို လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။

အဆိုပါ အမိန့်ညွှန်ကြားချက်တွေက မြန်မာ့မီဒီယာလောက အဖို့ အကူအညီဖြတ်တောက်ခံရပြီး ကြီးမားသည့် သက်ရောက်မှုတွေ ရှိခဲ့သည်။ မကြာခင်လပိုင်းအတွင်း အမေရိကန် အစိုးရ ဘတ်ဂျက်သုံး၍ တင်ဆက်နေသည့် လွတ်လပ်သည့်အာရှအသံ (မြန်မာပိုင်း)၊ အမေရိကန် အသံ (မြန်မာပိုင်း)တို့လည်း ရန်ပုံငွေ ရပ်ဆိုင်းဖို့ ညွှန်ကြားချက်ထုတ်ကာ သတင်းထုတ်လွှင့်မှုတွေရပ်တန့် လျှော့ချ ခံကြရသည်။

အဆိုပါ သတင်းဌာနတွေ ရပ်ဆိုင်းခံရသည့်သတင်းတွေကို လူမှုကွန်ရက်မီဒီယာများတွင် ဖော်ပြသည့်အခါ ကြည့်ရှုသူတွေရဲ့ မှတ်ချက်တွေအနက် ဝမ်းသာအားရသည့် မှတ်ချက်တွေလည်း အံ့အားသင့်ဖွယ် အများအပြား တွေ့ကြရသည်။

VOA, RFA မြန်မာပိုင်းအစီအစဥ်တွေ ရပ်ဆိုင်းခံရသည့် သတင်းကို မြန်မာဆိုရှယ်မီဒီယာ သုံးသူအချို့က ဘာကြောင့် ဝမ်းသာအားရဖြစ်ကြသလဲ ဆိုသည့် အချက်ကလည်း ဆန်းစစ်ကြည့်စရာ အချက်တချက်ဖြစ်နေသည်။

အဆိုပါ မှတ်ချက် comment တွေကို ဖတ်ရှုရသည့် အခါမှာ ဖဆပလခေတ်က ကာတွန်းတပုဒ်ကို ပြန်လည်အမှတ်ရမိစေသည်။ သတင်းစာတိုက်အတွင်းရှိ စားပွဲခုံအောက် ဝင်ပုန်းနေသည့် သတင်းစာသမား ၂ ဦးက ၄င်းတို့သတင်းစာတိုက်ကို တုတ်တွေ၊ ခဲတွေ နှင့်ပစ်ပေါက်ခံနေရသည့်ကြားထဲမှ ဂုဏ်ယူသည့်အချက်က “ငါတို့ရေးတာတော့ သူတို့ ဖတ်ကြသားပဲ" ဆိုသည့် ကာတွန်းသရုပ်ဖော် စာသားဖြစ်သည်။ သတင်းစာတိုက်ကို မုန်းသည့်တိုင် ဖတ်တော့ဖတ်ကြသည် ဆိုသည့် အဓိပ္ပါယ်သက်ရောက်သည့် ကာတွန်း ဖြစ်သည်။

ဖဆပလခေတ်က သတင်းစာတွေ မည်ရွေ့မည်မျှလွတ်လပ်ကြသလဲ၊ မည်ရွေ့မည်မျှ သမာသမတ်ကျကျ ရေး သားတင်ပြကြသလဲဆိုသည်က အသေးစိတ် ဆွေးနွေးရမည့် အကြောင်းအရာတခုဖြစ်လိမ့်မည်ဖြစ်သော် လည်း ပရိသတ်အနေဖြင့် အားမရမှုမကျေနပ်မှုများက အဲဒီခေတ်ကလည်း ထုထည်နဲ့ရှိခဲ့ကြမည်မှာ အသေ အချာဖြစ်သည်။

ယနေ့ခေတ်ဆိုရှယ်မီဒီယာခေတ်တွင် တလမ်းသွားတင်ပြခြင်းအပြင် ချက်ချင်းမှတ်ချက်ပေးတုံ့ပြန်နိုင်သည့် ခေတ်၊ နည်းပညာနှင့် ပလက်ဖောင်းများပေါ်လာချိန်တွင် ပရိသတ်ကိုအထင်သေး၍ မရသည့် အနေ အထားလည်း ဖြစ်သည်။

ဆိုရှယ်မီဒီယာခေတ်တွင် သတင်းမီဒီယာတွေက ငါတို့ပြောတာသာ နားထောင် ပြန်ပြောခွင့်မရှိဟု လုပ်နိုင်သည့် ကာလမျိုးအခြေအနေမျိုးမဟုတ်တော့ခြင်းကြောင့် ပရိသတ်တုံ့ပြန်မှုကို ချက်ချင်း လက်ငင်းမြင်ရကြားရမည့် ခေတ်လည်း ဖြစ်လာသည်။ ထိုအချက်ကို အဆိုပါသတင်းဌာန ၂ ခု ရပ်နားခံရသည့်သတင်းဖေါ်ပြချက်အောက်တွင် သက်သေပြနေသည့်သဘောလည်း ဖြစ်သည်။ အချို့ကတော့ အဆိုပါအားရဝမ်း သာသည့် ဝေဖန်ချက်များ မှတ်ချက်များသည် တဖက် စစ်တပ်ထောက်ခံသူတွေက ရေးသားသည့် မှတ် ချက်များဟု ကောက်ချက်ချပြောဆို ကောင်းပြောဆိုကြပါလိမ့်မည်။ သို့သော် အားလုံးကို စစ်တပ်ထောက်ခံသူများဟု သိမ်းကျုံး ကောက်ချက်ချခြင်းက နည်းနည်းတော့ ပိုလွန်းရာ ကျနိုင်ပါသည်။

ပရိသတ်အနေဖြင့် သတင်းဌာနများ၏ တင်ပြချက်များတွင် အချက်အလက်လွဲမှားခြင်းများ၊ ဘက်လိုက်ခြင်း၊ သတင်းတပုဒ်ရေးသားထုတ်လုပ်ဖို့ အချက်အလက် စုဆောင်း တင်ပြကြရာမှာ နဂိုကတည်းက လူဆိုးလူကောင်း ဗီလိန်၊ ဇတ်လိုက် အဖြစ်သတ်မှတ်ထားခြင်းမျိုးကိုလည်း ပရိသတ်က ခံစားသိရှိနေကြသည့် အချက်ကိုလည်း ဝန်ခံကြရမည် ဖြစ်သည်။ သတင်းသမားတွေအနေဖြင့် မိမိတို့လက်ထဲ ကလောင်ရှိသည် ငါရေးတာကို ပရိသတ်ဖတ်ရမည် ဟု မှတ်ယူသည့် ခေတ်မျိုးမဟုတ်တော့ပါ။

ဆိုရှယ်မီဒီယာ ပေါ်ထွက်လာပြီးနောက် ကောင်းသည့် အချက်တွေရော ဆိုးသည့်အချက်တွေပါ တပါထည်း ပေါ်ထွက်လာသည့် ပင်ဒိုရာပုံးပွင့်ထွက်လာသည့် ခေတ်တွင်သတင်းမီဒီယာများအနေဖြင့် သတင်းလွတ်လပ်ခွင့်ပိုမိုတန်ဖိုးရှိစေဖို့ ပရိသတ်ထံတင်ပြရာတွင် ရိုးသားမှုနှင့် တာဝန်ခံမှုရှိစေဖို့ ပို၍ အရေးပါလာသည်ဟုဆိုချင်ပါသည်။ သတင်းမီဒီယာက မဏ္ဍိုင် ၃ ရပ်ကို စောင့်ကြည့်သည့် စတုတ္ထမဏ္ဍိုင်ဟု တင်စားသည့် ရှုထောင့်မှဆိုရလျင် စတုတ္ထမဏ္ဍိုင်ကို စောင့်ကြည့်မည့် ပဥ္စမမဏ္ဍိုင်တွေ ပေါ်ထွက်လာနေသည့်အချက်ကို လျစ်လျူရှုလို့မရသည့် အခြေအနေလည်းရောက်နေပြီဟု ဆိုချင်ပါသည်။

Join Us @ MoeMaKa Telegram
t.me@moemaka
Please show your support, donate with Zelle
#MoeMaKaMedia
#WhatsHappeningInMyanmar