မြင့်အေး - ရာစုတိုင်ခဲ့ပြီဖြစ်သော ဂျာလီယာဝါလာဘတ်လူသတ်ပွဲ (၂)
ရာစုတိုင်ခဲ့ပြီဖြစ်သော ဂျာလီယာဝါလာဘတ်လူသတ်ပွဲ (၂)
မြင့်အေး
(မိုးမခ) အောက်တိုဘာ ၁၂၊ ၂၀၂၂
ပန်ဂျာပီတို့ရဲ့ဘိုင်ဆာခီပွဲတော်က ကျင်းပနေပါပြီ။ မနက် ( ၉ )နာရီမှာတော့ နယ်မြေခံ စစ်တပ်ကွန်မန်ဒါ Dyer ဒိုင်ယာနဲ့ အရပ်သား အရာရှိကြီးတချို့ဦးဆောင်ပြီး မြို့ထဲမှာလှည့်လို့ မြို့အ၀င်အထွက် ခွင့်ပြုလက်မှတ်တွေ လုပ်ကြဖို့နဲ့ ညပိုင်း( ၁၃.၀၄.၁၉ ) (၈)နာရီမှာ ကာဖျူးစအသက် ဝင်မယ်ဆိုတာကို အမိန့်ထုတ်ပြန်ပါတယ်။ လူ ၄ ယောက်ထက်ပိုမစုရဘူးဆိုတဲ့ ဒီအမိန့်ကို အင်္ဂလိပ် ၊ ဟင်ဒီ၊ ပန်ဂျာပီ၊ အူရဒူ စကားတွေနဲ့ အသိပေးတာပါ။ သို့ပေမဲ့ လူတွေက ပွဲတော်ဖြစ်နေတာကြောင့် အာရုံမစိုက်နိုင်ကြဘူး။
ဂျာလာဝါလီဘတ် ပန်းခြံအတွင်းမှာ လူထုစည်းဝေးပွဲကို လုပ်မယ်ဆိုတာကို စီအိုင်ဒီအရပ်၀တ် ထောက်လှမ်း ရေးတွေကတဆင့် သတင်းအတိအကျ ရခဲ့တယ်။ Dyer ဒိုင်ယာလည်း ဒီသတင်းကို သိသွားတယ်။ ဒါကြောင့်သူက သူ့တပ်ထဲကို ပြန်သွားပြီး ဘယ်လိုကိုင်တွယ်မလဲဆိုတာကို စဉ်းစားဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။ နေ့လည် တစ်နာရီနောက်ပိုင်းရောက်လာတော့ ဆစ်ခ်၊ မွတ်စလင်၊ ဟင်ဒူ စတဲ့ဘာသာပေါင်းစုံ အိန္ဒိယ အမျိုးသားတွေဟာ တဖွဲဖွဲနဲ့ ဒီပန်းခြံထဲကို စုဝေးလာကြပါတယ်။ အများစုကတော့ မနက်ပိုင်းရွှေကျောင်းတော်ကြီးမှာ ဝတ်ပြုပြီးလာနားတဲ့ ဘုရားဖူးတွေပါ။
တကယ်တော့ ဒီပန်းခြံက ကိုက်(၂၀၀) ပတ်လည်လောက်ပဲ အကျယ်ရှိတာပါ။ ပန်းခြံရဲ့ လေးဘက်လေးတန်မှာ သုံးလေးထပ်ရှိတဲ့လူနေအဆောက်အဦးတွေရှိနေတာပါ။ အိမ်တွေကြားဝင်တဲ့ အလွန်ကျဉ်းတဲ့အပေါက်တချို့့ပဲ ရှိပါတယ်။ အဓိက ဝင်ပေါက်ကြီးတခုပဲရှိပြီး ဝင်ပြီးရင် ပြန်ထွက်ဖို့လည်း အဲဒီအပေါက်ပဲ သုံးရတာပါ။ အလယ်မှာ ပေ( ၂၀) လောက်အချင်းရှိတဲ့ ရေ တွင်းကြီးတခုနဲ့ လူမီးသင်္ဂြိုဟ်တဲ့ စင်လည်း ရှိပါသေးတယ်။ မိုးတွင်းဆို စိုက်ခင်းလုပ်တဲ့သူကလုပ်တတ်ပါသေးတယ်။
လူတွေစုဝေးမှု များလာတယ်ကြားတော့ Dyer က စစ်လေယဉ်ငယ်တစင်းလွှတ်ပြီး ပန်းခြံကို အပေါ်ကနေဝဲပျံလို့ လူအင်အားဘယ်လောက်ရှိသလဲဆိုတာကို စုံစမ်းစေခဲ့ပါတယ်။ မြို့ထဲက Baisakhi ပွဲတော်ကို နေ့လည်(၂) နာရီမှာ အာဏာပိုင်တွေက ပိတ်လိုက်ပါတော့တယ်။ ဒီပွဲ တော်က လူတွေဟာ အချိန်ကလည်းစောသေး နဂိုကတဲက တဆင့်စကားနဲ့ လူထုအစည်းဝေးရှိတာကိုသိထားလေတော့ ပန်းခြံဆီကို ချီတက်လာကြပါတော့တယ်။ ဒါပေမဲ့ Dyer နဲ့ ဒုတိယကော်မရှင်နာမင်းကြီး Irving ဦးဆောင်တဲ့အစိုးရအာဏာပိုင်တွေက မတားဆီးခဲ့ပါဘူး။ ရဲတွေကိုလွှတ်ပြီး လူစုခွဲတာလည်း မလုပ်ခဲ့ပါဘူး။ နောက်ဆုံး ဒီကွင်းကျဉ်းကျဉ်းလေးထဲမှာ လူပေါင်း ၂၀,၀၀၀ -၂၅,၀၀၀ စုဝေးခဲ့ကြတယ်။
အစည်းဝေးစမဲ့ လေးနာခွဲမှာ Dyer ဦးဆောင်တဲ့ စစ်တပ်ရောက်လာပါတော့တယ်။ ဂေါ်ရခါး စစ်သား (၆၀) ဘလူချီနဲ့ ပထန်စစ်သား(၂၅) ဦးက .၃၀၃ Lee-Enfield ရိုင်ဖပဲ ဒီလူမျိုယ်လက်နက်အပြည့်အစုံနဲ့ရောက်လာကြတာပါ။ ပန်ဂျာပီစစ်သားတွေမပါးစုတွေကို တမင်ရွေးခေါ်လာခဲ့တာလားဆိုတာကတော့ သိပ်မရှင်းလှပါဘူး။ ဒါ့အပြင်သူက စက်သေနတ်တပ်ထားတဲ့ armored ကားလည်းပါလာပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဝင်ပေါက်ကကျဉ်းလို့ အဲဒီကားကိုတော့ ခပ်လှမ်းလှမ်းမှာပဲ ရပ်ထားခိုင်းလိုက်ပါတယ်
Dyer က လူအုပ်ကို ဘာမှသတိပေးတာမလုပ်တော့ပဲ ဝင်ပေါက်၊ ထွက်ပေါက် တပေါက်သာရှိတဲ့အပေါက်ဝမှာ စစ်သားတွေ ပိတ်ရပ်စေပြီး အဆက်မပြတ်ပစ်ခိုင်းလိုက်ပါတော့တယ်။ ၁၀ မိနစ်လောက်မရပ်မနား ပါလာတဲ့ကျည်ကုန်ခါနီးအထိ ပစ်ခတ်ခဲ့ကြတာပါ။ သေနတ်ဒဏ်ရာနဲ့ သေခဲ့ရသလို လူအများစုက ပြေးပေါက်မရှိလို့ အဆောက်အဦးတွေကြားကအပေါက်ကျဉ်းလေးတွေကိုတိုးဝှေ့ရင်း လူပိသေကုန်ကြတာလည်း ရှိပါတယ်။ လူတချို့ကတော့ ကြောက်အားလန့်အားနဲ့ ရေတွင်းထဲခုန်ချပြီး အကာအကွယ်ယူကြတယ်။ ရေတွင်းထဲမှာပဲ လူ ၁၂၀ ကျော်သေဆုံးနေတာကို ပြန်ဆယ်တွေ့ခဲ့ကြရတယ်။ Dyer ကိုယ်တိုင်ပြောတာက ကျဉ်ဘောက် ၁၆၅၀ လောက် အသုံးပြုပြီးပစ်ခဲ့တာလို့ ဆိုပါတယ်။
အစိုးရစုံစမ်းစစ်ဆေးရေးက လူ ၃၇၉ ဦးသေဆုံးပြီး ၁၀၀၀ လောက်ဒဏ်ရာရခဲ့တယ်လို့ ကြေညာပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အိန္ဒိယအမျိုးသားကွန်ကရက်ပါတီက သီခြားစုံစမ်းမှုပြုလုပ်ခဲ့ရာမှာ လူ ၁၅၀၀ လောက်ဒဏ်ရာရခဲ့ပြီး (၁၀၀၀ ) ဝန်းကျင်သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ထုတ်ပြန်ခဲ့ပါတယ်။ အစိုးရစုံစမ်းဆစ်ဆေးမှု မတိကျရတဲ့အကြောင်းနှစ်ချက်ကတော့ လူတွေကလာပြီး ထွက်ချက် မပေးချင်ကြတာပါ။ ထွက်ချက်ပေးရင် သူတို့ပါတယ်လို့ ပြောသလိုဖြစ်ပြီး နောက်ကြောင်း မအေးနိုင် လို့ပါ။ နောက်တချက်ကတော့ သေတဲ့သူအများစုက မြို့ပေါ်ကမဟုတ်ပဲ ဘိုင်ဆာခီးပွဲတော်ကို လာခဲ့ကြတဲ့နယ်က လူတွေဖြစ်လို့ မသိနိုင်ခဲ့ကြတာပါ။
ဒီလူသတ်ပွဲသတင်းကို အစိုးရက သတင်းအမှောင်ချပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အိန္ဒိယတနိုင်ငံလုံးမှာတော့ ဒီသတင်းက တောမီးလို ပြန့်သွားခဲ့ပါပြီ။ ဒါကြောင့် တနိုင်ငံလုံးကန့်ကွက်ရှုတ်ချမှုတွေ လုပ်ခဲ့ကြတယ်။ နိုင်ငံတကာသတင်း စာတွေကလည်း ရှုတ်ချကြောင်းရေးသားဖော်ပြခဲ့ကြတယ်။ ဂန္ဒီကြီးရဲ့အာဏာဖီဆန်ရေးတိုက်ပွဲကိုလည်း ပြည်သူတွေ ပိုမိုပါ၀င်လာကြပါတော့တယ်။ အင်္ဂလန်ကတော့ ဒီလူသတ်ပွဲရဲ့အသေးစိတ်အခြေအနေကို ၁၉၁၉ ဒီဇင်ဘာကျမှ အသေအချာ သိကြပါတော့တယ်။
တကယ်တော့ ရေတွင်းထဲ ခုန်ဆင်းခဲ့သူတချို့က ဒဏ်ရာပဲရခဲ့တာပါ။ ဒါပေမဲ့ ကာဖျူးထုတ် ထားတာကြောင့် သွားခဲ့ပါပြီ။ ဒါကြောင့် တနိုင်ငံလုံးကန့်ကွက်ရှုတ်ချမှုတွေ လုပ်ခဲ့ကြတယ်။ နိုင်ငံတကာသတင်းစာတွေကလည်း ရှုတ်ချကြောင်းရေးသားဖော်ပြခဲ့ကြတယ်။ ဂန္ဒီကြီးရဲ့အာဏာဖီဆန်ရေးတိုက်ပွဲကိုလည်း ပြည်သူတွေ ပိုမိုပါ၀င်လာကြပါတော့တယ်။ အင်္ဂလန်ကတော့ ဒီလူသတ်ပွဲရဲ့အသေးစိတ်အခြေအနေကို ၁၉၁၉ ဒီဇင်ဘာကျမှ အသေ အချာ သိကြပါတော့တယ်။
သူတို့ကို ဘယ်သူမှမကယ်နိုင်ပဲ သွေးလွန်သေကုန်ကြရတာပါ။ နောက်ပိုင်း Dyer ကိုဘာကြောင့်ဒဏ်ရာရသူတွေကို မကောက်ခဲ့တာလဲလို့ မေးတော့ ” အဲဒါ ငါ့အလုပ်မဟုတ်ဘူး ဆေးရုံတွေဖွင့်ထားတယ်သွားပေါ့လို”့ ပြန်ဖြေခဲ့ပါတယ်။
Dyer က လူသတ်ပြီးတာနဲ့ စစ်စခန်းကို ပြန်သွားခဲ့တယ်။သူ့အထက်အရာရှိဖြစ်တဲ့ ဗိုလ်မှုးချုပ် Willian Beynon ထံမှာ ”သူပုန်တပ်နဲ့ရင်ဆိုင်ခဲ့ပြီ ” လို့ သတင်းပို့ပါတယ်။ ဝီလျံက သိပ်မှန်တဲ့ လုပ်ရပ်ပေါ့ကွာလို့ ထောက်ခံခဲ့ပြီး ဒုတိယဘုရင်ခံချုပ်ဖြစ်တဲ့ မိုက်ကယ်အိုဒွေရာကလည်း သဘောတူခဲ့တယ်။ ဒီအပြင် ဒွေရာကပန်ချပ်ပြည်နယ်မှာ မာရှယ်လောအမိန့်ကို အမရစ်ဆာနဲ့ တခြားနေရာတချို့မှာ ထုတ်ပြန်ဖို့ အိန္ဒိယဘုရင်ခံချုပ် Viceroy Lord Chelmsford မှာတောင်းဆိုခဲ့တယ်။
ဒီလိုအထက်လူကြီးတွေက စိတ်ပါလက်ပါ လူသတ်မှုကို အားပေးခဲ့တာကြောင့် နောက်ပိုင်းမှာ သူက ”ငါက လူစုခွဲဖို့ သွားခဲ့တာမှ မဟုတ်တာ ဒီအင်ဒီးယန်းကောင်တွေ အမိန့်နာခံတတ်အောင် အပြစ်ပေးဖို့ သွားခဲ့တာပဲ” လို့ ထုတ်ပြောခဲ့တယ်။
Dyer , O`Dwer , အင်္ဂလန်ပါလီမန် နဲ့ ဒီလူသတ်ပွဲရဲ့ ဂယက်တွေကို ဆက်လက်ဖော်ပြပါ့မယ်။
မြင့်အေး
* ရာစုတိုင်ခဲ့ပြီဖြစ်သော ဂျာလီယန်ဝါလာဘတ်လူသတ်ပွဲ ( ၁ )
https://www.moemaka.com/2022/10/blog-post_44.html
-
Join Us @ MoeMaKa Telegramt.me@moemaka
#MoeMaKaMedia
#WhatsHappeningInMyanmar
Posts
