ကိုသန်းလွင် - ဒေါ်လာဈေး အတက် အကျ

ကိုသန်းလွင် - ဒေါ်လာဈေး အတက် အကျ

(မိုးမခ) စက်တင်ဘာ ၂၆၊ ၂၀၂၂

( ၁ )

၁၉၇၁ ခုနှစ်တွင် သမ္မတရစ်ချက်နစ်ဆင်၏ဘဏ္ဍာရေးဝန်ကြီးဖြစ်သူ ကော်နဲလီ (John Connally) က အခြား နိုင်ငံမှ စီးပွားရေးဝန်ကြီးများနှင့် အစည်းအဝေး၌ “ဒေါ်လာဟာ ကျွန်တော်တို့ သုံးငွေပါ။ ဒါပေမဲ့ အခုဖြစ်နေ တာတွေက ကျွန်တော်တို့နှင့်မဆိုင်ပါဘူး၊ ကိုယ့်နိုင်ငံပြဿနာကို ကိုယ့်ဘာသာ ရှင်းကြရမှာပါ။” ဟု ပြောခဲ့သည်။ ဒေါ်လာနှင့် ရွှေကို အခြေခံသော ဘရင်တန် ဝုဒ်(Britten Wood) ငွေကြေးစနစ် အဆုံးသတ် ခါနီးအချိန်တွင် ပြောကြားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။

သူ ပြောသည်များမှာ ယခုအချိန်မှာကို မှန်ကန်နေဆဲ ဖြစ်ပါသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် အမေရိကန် စီးပွားရေးစနစ်ကြီးသည် တချိန်က ကမ္ဘာကို လွှမ်းမိုးလာခဲ့သည့်နည်းတူ ကမ္ဘာကြီးကို ဆက်လက်လွှမ်းမိုးမ ထားနိုင်တော့ပါ။ ၁၉၆၀ ပြည့်နှစ်တွင် အမေရိကန်တို့သည် တကမ္ဘာလုံး ဂျီဒီပီ၏ ၄၀ ရာခိုင်နှုန်းကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့ပါ၏။ ယခုအခါ လေးပုံတစ်ပုံပင် မရှိတော့ပါ။ ထို့အပြင် ယခုအခါ ဒေါ်လာအပြင် အားကောင်းသော ငွေကြေးစနစ်များ (ဥပမာ ယူရိုနှင့် ယွန်) တို့ ရှိနေကြပြီး ဖြစ်ပါသည်။ သူတို့၏ ငွေကြေးပမာဏသည် အမေရိကန် ဒေါ်လာကို ပြိုင်ဆိုင်နိုင်သည့် အနေအထားသို့ ရောက်ရှိနေပါပြီ။ 

( ၂ )

သို့သော် ဒေါ်လာသည် ဈေးအရောင်းအဝယ်ဖြစ်သော လောကကို လွှမ်းမိုးထားဆဲဖြစ်ပါသည်။ ဥပမာ ဈေးကွက်တခုက ပြင်ပမှ ငွေချေးသည်ဆိုလျင် အများသောအားဖြင့် ဒေါ်လာနှင့်သာ ချေးယူကြပါသည်။ ဒေါ်လာ၏ အရေးပါမှုကြောင့် ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်တွင် ဒေါ်လာနှင့် အခြားငွေကြေးများ၏ ငွေလဲနှုန်းသည် အရေးပါဆဲ ဖြစ်သည်။

အော့စဖဲ (Maurice Obstfelt )နှင့် ဇူ (Haonan Zhou) တို့၏ စာတမ်းတခုတွင် ဒေါ်လာ၏ အရေးပါဆဲ ကဏ္ဍကို “ဒေါ်လာစက်ဝိုင်း” (Dollar Cricle) ဟု ခေါ်လိုက်ပြီး လွန်ခဲ့သော ကာလများတွင် ဒေါ်လာ တန်ဖိုး မြင့်တက်လာခြင်း မှာ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကို  ဖိအား “Stress” ဖြစ်စေသည်ဟု သူတို့က ပြောပါသည်။ 

ဒေါ်လာနှင့် ပတ်သက်၍ အောက်ပါအချက် ၃ ချက်မှာ နားလည်ရန် ခက်ခဲသော အချက်များ ဖြစ်ပါသည်။ ပထမအချက်မှာ အမေရိကန် စီးပွားရေးသည် တောင့်တင်းခိုင်မာမှု မရှိပါဘဲလျက် အဘယ်ကြောင့် ဒေါ်လာတန်ဖိုးသည် မြင့်တက်နေပါသနည်း။ ဒုတိယ ဒေါ်လာတန်ဖိုးအပြောင်းအလဲ (Fluctuation) သည် အဘယ်ကြောင့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကို ရိုက်ခတ်မှုရှိနေရပါသနည်းနှင့် တတိယအချက်မှာ လွန်ခဲ့သော ကာလ များတွင်အဘယ့်ကြောင့် ဒေါ်လာတန်ဖိုးသည် မြင့်တက်နေရပါသနည်း ဟူသောအချက်များ ဖြစ်ပါသည်။ 

ပထမမေးခွန်းကို နားလည်နိုင်ရန်မှာ သမိုင်းကို သိထားရန်လိုသည်။ ငွေကြေးတခုသည် ကမ္ဘာကို လွှမ်းမိုးမိသည်ဆိုသည်နှင့် ထိုလွှမ်းမိုးမှုသည်ထိုငွေကြေးကို (Perpetuate) ခိုင်မာအောင်လုပ်လေ့ရှိပါသည်။ ထိုငွေကြေးကို အသုံးပြု၍ အရောင်းအဝယ် လုပ်ခြင်းသည် ပိုမိုဈေးသက်သာပြီး လုပ်ရကိုင်ရ ပို၍အဆင်ပြေ ချောမွေ့စေပါသည်။ လူတို့သည် ဒေါ်လာနှင့် အရောင်းအဝယ် လုပ်နေသောကြောင့် ငွေရပြေစာ (Invoice)  လုပ်ရာတွင်လည်း ပိုမို၍လွယ်ကူပါသည်။ မိမိ၏နိုင်ငံတွင်းပြည်တွင်ဈေးကွက်တွင်ဒေါ်လာနှင့် (Assets) များ ဥပမာ အိမ်ရောင်းအိမ်ဝယ်လုပ်နိုင်လျှင် ပိုမို၍ စေနိုင်ပါသည်။ 

ယခုအခါ ဘဏ္ဍာရေးကိစ္စများ၌ ယူရိုငွေကို သုံးစွဲကြသည့်နိုင်ငံပေါင်း၏ ဧရိယာကို ကြည့်လျှင် များစွာကျယ်ပြန့်ပြီး အမျိုးမျိုး ကွဲပြားလျက် (Fragment) ရှိသည်။ ဥပမာ အီတလီနိုင်ငံမှ (Bond) များမှာ ဂျာမနီ နိုင်ငံမှ ဘွန်းများနှင့် ယှဉ်သော် လျှော့ဈေးဖြင့် ရောင်းချနေကြသည်။ နောက်တစ်မျိုးမှာ တရုတ်ပြည် တွင်းမှ ငွေကို အသွင်းအထုတ်လုပ်ကြရာ ၌ ငွေကြေးဈေးကွက်ကို အော်တိုကရက်များက ကြီးစိုးထားသဖြင့် အမှား မှားအယွင်းယွင်းဖြစ်မှာကိုစိုးရိမ်သောကြောင့် ဒေါ်လာနှင့် အသွင်း အထုတ် လုပ်ခြင်းကိုပဲ နှစ်သက်ကြပါသည် ဤမျှဈေးကွက်ကို စိုးမိုးမှုရှိနေပါလျက် ဒေါ်လာဈေးနှုန်းမှာလည်း မတည်ငြိမ်ဘဲ အတက်အကျ မြန်ဆန်လွန်းနေပါသည်။

အော့စဖဲ နှင့် ဇူ တို့က ပြောသည်မှာ ကမ္ဘာနိုင်ငံများက ငွေချေးကြရာတွင် ဒေါ်လာကို အခြေခံထား သဖြင့် ဒေါ်လာတန်ဖိုး တက်လာပါက (Balance Sheet) တွင် ပြဿနာတက်တတ်ပါသည်။ ဤပြသနာမှာ ကမ္ဘာနှင့်အဝန်း ဖြစ်ပါသည်။ ဤသို့ဆိုခြင်းဖြင့် အဓိပ္ပာယ်ကို မြင်နိုင်သလို ၎င်း၏ အကျိုးသက်ရောက်မှုမှာ အံ့သြစရာကောင်းလောက်အောင် ထိရောက်မှု ဖြစ်တတ်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် အံ့အားသင့်စရာကောင်းသည်မှာ ဒေါ်လာ၏ တန်ဖိုးသည် ရေနံနှင့် ဂျုံ စသည့် လူသုံးကုန်ပစ္စည်းများနှင့် ဆက်စပ်နေမှုပင် ဖြစ်ပါသည်။

အကယ်၍ဒေါ်လာဈေးသည် ယူရိုငွေနှင့်စာသော် ဒေါ်လာဈေးတက်နေသည်ဆိုပါက ရေနံဈေးနှုန်းသည် ဒေါ်လာနှင့်စာကြည့်လျင် ဈေးကျပြီး ယူရိုငွေနှင့်ဆိုသော် ဈေးကြီးရမည် ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် လက်တွေ့ တွင် ဤသို့ ဖြစ်မလာပါ။ အပြင်တွင် တွေ့မြင်နေရသည်မှာ ဒေါ်လာဈေးသည် ၁ ရာခိုင်နှုန်း တက်လာပါက အခြားကုန်ပစ္စည်းများ၏ ဈေးနှုန်းမှာ သိသိသာသာ လျော့ကျသွားပါသည်။ ဒေါ်လာဈေးသည် ယူရိုနှင့်ယှဉ်သောအခါ ဈေးတက်ပြီဆိုလျင် ရေနံဈေးသည် ဒေါ်လာဈေး၌ လျော့ကျမသွားဘဲ ယူရို ဈေးကျသွားသည်ကို တွေ့ရပါသည်။  

ထို့ကြောင့် ဒေါ်လာတန်ဖိုး တက်လာခြင်းကြောင့်ရေနံ၏ တန်ဖိုးသည် ရုရှားက ယူကရိန်းကို မကျူးကျော် မီကနှင့်စာသော် ဈေးမတက်ဘဲရှိနေသည်ကို ရှင်းပြနိုင်ပါလိမ့်မည်။ ဂျုံဈေးသည်လည်း များစွာမကွာခြားဘဲ ရှိနေခဲ့ပါသည်။ ဈေးနှုန်းဂရပ်တွင် စပိုက် (ဆောင့်တက်လာခြင်း) အနည်းငယ်ကိုသာ တွေ့ရပါသည်။ ထို သို့ ဒေါ်လာဈေးနှုန်း တက်လာခြင်းကလည်း ယခု တွေ့နေရသော ငွေဖောင်းပွခြင်း၏ အကြောင်းတစ်ခု ဖြစ်ပါ၏။ 

သို့သော် အဘယ့်ကြောင့် ဒေါ်လာဈေးသည် ဤသို့ တက်နေရပါသနည်း။ ရုတ်တရက်ကြည့်လျှင် Fed(Federal Reserve) က ငွေဖောင်းပွနှုန်း လျော့နည်းစေရန် အတိုးနှုန်းကို မြှင့်တင်လိုက်ခြင်းကြောင့် အခြား အရာများ တူညီသည်ဆိုလျှင် ဒေါ်လာဖြင့် မရွှေ့ပြောင်းနိုင်သော (Asset) များ ဝယ်ယူရန် ပို၍လွယ်ကူလာပြီး ဒေါ်လာတန်ဖိုးလည်း မြင့်တက်လာရပါသည်။ ဒေါ်လာနှင့်ပစ္စည်း ဝယ်ရခြင်းသည် ပိုမိုလွယ်ကူလာပါသည်။ သို့သော် Fed သည်သာ ဒေါ်လာဈေးတက်ရခြင်း၏ အကြောင်းပြချက် မဟုတ်သေးပါ။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာမှ စီးပွားရေးပညာရှင်များက ယုံကြည်ကြသည်မှာ အတိုးနှုန်းသည် ရေရှည် ဖြစ်နိုင်ခြေကိုကြည့်၍ ဖြစ်တတ် သည့် သဘောကို တွေ့ရပါသည်။ ရေရှည်တွင် အတိုးနှုန်းမှာ ဥရောပတွင် တက်သလို အမေရိကန်တွင်လည်း တက်ရပါမည်။ ၂၀၂၁ ဒီဇင်ဘာလတွင်အမေရိကန်ပြည်၌ ၁၀ နှစ် ဘွန်းများ၏အတိုးနှုန်းမှာ ၁ ဒသမ ၄၇ ရှိပါသည်။ ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် အတိုးနှုန်းမှာ အနုတ် ဒဿမ ၃၈ ဖြစ်ပါသည်။ ဤအချက်က ရင်းနှီးမြှုပ်နှံသူများက ယုံကြည်သည်မှာ ဥရောပ၏ တိုးတက်မှုနှုန်းသည် ရေရှည်တွင် နှေးကွေးလိမ့်မည်ဟု ယူဆရန်ရှိပါသည်။ ယနေ့တွင် အမေရိကန်ပြည်၌ ၃ ဒသမ ၂၆ ရာခိုင်နှုန်း မြင့်တက်လာပြီး ၁ ဒသမ ၇၉ ရာခိုင်နှုန်း ရှိပါသည်။ ဂျာမန်အတိုးနှုန်း မှာ ၁ ဒသမ ၆၇ ရှိပြီး ၂ ဒသမ ၀၅ ရာခိုင်နှုန်း အချိန်တူ ကာလများအတွင်း တိုးတက်လာခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဥရောပတွင် အမေရိကန်ပြည်ထက် ပိုကောင်းသော ငွေကြေးစနစ်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်စွမ်းရှိသည်ကို တွေ့နိုင်ပါသည်။ သို့သော် အဘယ်ကြောင့် ယူရိုငွေသည် ထိုးကျဆင်းသွားပါသနည်း။ 

အကြောင်းပြချက်မှာ ခက်ခက်ခဲခဲ ရှာဖွေနေရန် မလိုပါ။ ဗလာဒီမီရာပူတင်၏ ဥရောပနိုင်ငံများသို့ ဓာတ် ငွေ့တင်ပို့မှု ရပ်ဆိုင်းလိုက်ခြင်းသည် ဥရောပနိုင်ငံများကို အကြပ်ရိုက်စေပါသည်။  သို့သော် မည်သို့ပင်ဆိုစေ ဒေါ်လာသည် Fed က ငွေကြေးဖောင်းပွမှုကို တိုက်ခိုက်နေခြင်းထက် ပို၍တောင့်တင်းနေသည်ကို တွေ့မြင် ရပါသည်။ 

ဒေါ်လာငွေတန်ဖိုး တက်နေခြင်းသည် ကမ္ဘာကြီး၏ စီးပွားရေး ထိခိုက်နေခြင်းကို တွေ့နိုင်ပါသည်။ ဒေါ်လာသည် အမေရိကန်တို့၏ သုံးငွေ ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် ပြဿနာကို ရင်ဆိုင်နေရသည်က ကမ္ဘာနှင့် အဝန်း ဖြစ်ပါသည်။ ဤဖြစ်ရပ်သည် အမေရိကန်တို့၏ ပေါ်လစီကို ထိခိုက်မည်ကတော့ စဉ်းစားကြရန်ပင် ဖြစ်ပါသည်။

( ၃ )

ကလော်ဒီယာ စမ်း (Claudia Sahm) သည် အမေရိကန်တို့၏ ပေါ်လစီကို အမြဲဝေဖန်လေ့ရှိပြီး သူတို့၏ ပေါ်လစီကြောင့် တကမ္ဘာလုံး ထိခိုက်နေခြင်းကို ရှောင်ရှားသင့်သည်ဟု ရေးသားနေသူ ဖြစ်ပါသည်။ Fed က ငွေဖောင်းပွမှုမဖြစ်အောင် အတိုးနှုန်းကို တိုးမြှင့်လိုက်လျင် တမ္ဘာလုံးက ဆိုးကျိုးများကို ခံစားကြရသည့် သဘော ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဤဖြစ်ရပ်ကို ကာကွယ်ရန် သူတို့မှာ တာဝန်ရှိသည်ဟု ဆိုလိုပါသည်။ 

မည်သို့ဖြစ်စေ Fed သည် သူ့စကားကို နားထောင်ကြမည်ဟု မထင်ပါ။ သူတို့သည် ငွေဖောင်းပွမှု ကိုသာ အဓိကထားပြီး တိုက်ခိုက်နေကြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ သူတို့က ငွေဖောင်းပွမှုနှုန်းသည် ကျမလာမချင်း သူတို့၏ ကြိုးပမ်းမှုကို အလျှော့ပေးမည် မဟုတ်ပါ။ ၎င်းသည် အမေရိကန် စီးပွားရေးကို ထိခိုက်ပြီး အရာရာတိုင်းကို လွှမ်းမိုးသွားနိုင်သောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ ဒေါ်လာဈေးနှုန်းသည် တခြားနိုင်ငံများ၏ ပြဿနာသာ ဖြစ်သည်ဟု အယူအဆရှိသော်လည်း ကမ္ဘာကြီးတွင် ဖြစ်ပျက်သမျှမှာ သူ့တွင် တာဝန်ရှိသည်ကိုတော့ ယုံမှားစရာ မရှိပါ။

ကိုသန်းလွင်

Ref: Deciphering the almighty dollar puzzle By Kruman N. Y. Times Sep  12, 2002

Join Us @ MoeMaKa Telegram
t.me@moemaka
#MoeMaKaMedia
#WhatsHappeningInMyanmar