ကိုသန်းလွင် - အယ်ဆာဗာဒေါ မှ အာဏာရှင်

(မိုးမခ) မေ ၁၇၊ ၂၀၂၀

(၁)
ယမန်နှစ်ရွေးကောက်ပွဲတွင် မစ္စတာဘူကေလီ(Nayib Bukele) ကိုသမ္မတအဖြစ်ပြည်သူပြည်သားများက ရွေးချယ်တင်မြှောက်ခဲ့ကြပါသည်။ နိုင်ငံရေးလောကပြင်ပမှ လူဖြစ်ပြီးဆိုရှယ်မီဒီယာကို အားကိုး၍့တက်လာခဲ့သူ ဖြစ်ပြီး မဲဆွယ်စဉ်က တိုင်းပြည်ကိုအုပ်ချုပ်ရေးအတွက်မှု မည်သို့အစီအစဉ်တွေရှိသည်ဟု သေချာမပြသခဲ့ပါ။
သို့တိုင်အောင် အယ်ဆာဗာဒေါ (El Salvador) ပြည်သူများ၏ဘဝမှာ တိုးတတ်မှုများရရှိမည်ဟု ဇွန်လ ၁ ရက်နေ့တွင်စတင်တာဝန်ယူစဉ်ကစ၍မျှော်လင့်ခဲ့ကြပါသည်။ အယ်ဆာဗာဒေါသည် ခြစားမှုများ၊ ဆင်းရဲမှုများနှင့် လူသတ်မှု အဖြစ်အများဆုံးနိုင်ငံတစ်ခုဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ တိုင်းပြည်တွင် ပြည်တွင်းစစ်ကြီးဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ အာဏာရှင်များ ကိုတော်လှန်ခဲ့ကြရာမှယခုကဲ့သို့တိုင်းပြည်အသစ်၊ ခေါင်းဆောင်အသစ်ဖြစ်လာချိန်တွင် နောက်ကြောင်းပြန်မည့် အရိပ်အယောင်များကိုဥပဒေပညာရှင်များ၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များ၊ လူ့အခွင့်အရေးလှုံဆော်သူများနှင့်ဂျာနယ် လစ်များကတွေ့ရှိနေကြရပါသည်။
(၂)
သမ္မတက ဖေဖော်ဝါရီလက စစ်သားများကို ပါလီမန်အတွင်းသို့ခေါ်ဆောင်လာပြီး ဥပဒေပြုသူများကို ခြိမ်း ခြောက်ခဲ့ပါသည်။ ရည်ရွယ်ချက်မှာ သူအလိုရှိသည့်စစ်တပ်ကိုထောက်ပံ့ရန် ဥပဒေတစ်ခုကိုပြဌာန်းနိုင်ရန် ဖြစ်ပါသည်။ နောက်မတ်လတွင် တိုင်းပြည်၏အမြင့်ဆုံးတရားရုံးတရားသူကြီးများကကွာရန်တင်း (Quarantine) အမိန့်ကိုဖောက်ဖျက်သူများအားဖမ်းဖို့ တပ်မတော်ကိုအသုံးချခြင်းကိုရပ်တန့်ရန်ပြောခဲ့သော်လည်း နားမထောင် ခဲ့ပါ။ ထို့နောက်တိုင်းပြည်တွင် လူသတ်မှုများကျူးလွန်နေသူများအားနိမ်နှင်းရာတွင်အင်အားသုံး၍ ကြမ်းကြမ်း တမ်းတမ်း ပစ်ခတ်ဖမ်းဆီးမှုများကိုလုပ်ခဲ့ပါသည်။

သမ္မတသည် စစ်တပ်နှင့် ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်များ အင်အားကိုသုံးပြီး ပြည်သူပြည်သားများအပေါ် ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှုများ ကို နှစ်သက်ဟန်ရှိပါသည်။ လူ ၁၅,ဝ၀ဝ မျှနောက်လိုက်ရှိသည့် ဘုန်းတော်ကြီးတစ်ပါးက တိုင်းပြည်သည် “စစ် ဖြစ်နေတဲ့ခေတ်ကို ပြန်သွားနေသလိုဘဲ” ဟု ဝေဖန်လိုက်ပါသည်။

၁၉၉၀ခုနှစ်များက ပြည်တွင်းစစ်ပွဲကို ရပ်ဆိုင်းနိုင်ခဲ့ပြီး ပါတီ နှစ်ခုက တစ်လှည့်စီအနိုင်ယူခဲ့ရာမှ မစ္စတာ ဘူကေလီ (အသက် ၃ဂနှစ်) ကသူတို့နှင့် ဝင်ရောက်ယှဉ်ပြိုင်အနိုင်ရခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သူအနိုင်ရ စဉ်က ဂျင်း ဘောင်းဘီ၊ သရေဂျာကင်ဝတ်ဆင်ထားသူ ဘာကေလီက “တိုင်းပြည်သည် စာမျက်နှာအသစ်သို့ ရောက်ပြီ” ဟု ဆိုခဲ့ပါသည်။ အကြမ်းဖတ်မှုများကို ရွှံ့မုန်းနေသောတိုင်းပြည်မှလည်း သူ့ကိုဝိုင်းဝန်းထောက်ခံခဲ့ကြပါသည်။
သို့သော် များမကြာမီကဖြစ်ခဲ့သောအဖြစ်အပျက်များက အသစ်အရွယ်နုနယ်နေသည့် ဒီမိုကရေစီကို ညှိုး ငယ်စေခဲ့ပါသည်။ လွှတ်တော်ထဲသို့စစ်သားများကို ခေါ်ဆောင်လာခဲ့စဉ်က (Constitutional Crisis) တခုကို ဖန်တီးခဲ့ပြီး တိုင်းပြည်ကို အနှစ် ၅၀အုပ်ချုပ်လာခဲ့သည့် စစ်အစိုးရကို အမှတ်ရစေခဲ့ပါသည်။

မတ်လတွင်းက ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ပြန့်ပွားမည်ကို စိုးရိမ်သောကြောင့် မြို့တော်၏လမ်းမများပေါ်သို့ စစ်တပ်ကို ပို့လွှတ်ခဲ့ပါသည်။ ကွာရန်တင်းအော်ဒါကိုဖော်ဖျက်၍ လမ်းပေါ်ကို ထွက်မိကြသောလူများကို ထိန်းချုပ်ရာစခန်း သို့ပို့ဆောင်စေခဲ့ပါသည်။ ထိုနေရာတွင် ဖမ်းဆီးထားသူများကို ရက်သတ္တပါတ်များစွာ ထိန်းသိမ်းထားခဲ့ပါသည်။ ကွာရန်တင်း စခမ်းတွင်းသို့ရောက်နေသူတစ်ဦးက “ သူစခမ်းတွင်းသို့ရောက်နေသည်မှာရက် ၄၀ရှိပြီဖြစ်ကြောင်း စာရင်းမရှိအင်းမရှိ ထိမ်းသိမ်းထားသည်မှာ မဖြစ်သင့်ကြောင်း၊ စမ်းသပ်ထားသည်မှာလည်း အဖြေမရရှိသေး ကြောင်းပြောသည်။”

တရားရုံးချုပ်က ဤသို့လူများကိုဖမ်းဆီးခြင်းမှာ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံ ဥပဒေနှင့် မကိုက်ဟုဆိုကာ မစ္စတာ ဘာကေလီကိုထိုလုပ်ရပ်ကိုရပ်ဆိုင်းရန်ညွှန်ကြားခဲ့ပါသည်။ သမ္မတကလိုက်နာရန်ပျက်ကွက်ခဲ့ပြီး“လူ ၅ယောက် ကအယ်ဆာဗာဒေါနိုင်ငံသားတွေကို သတ်ပစ်ရန်မဆုံးဖြတ်နိုင်ပါ”ဟု တရားသူကြီး ၅ ဦးကို ရည်ညွှန်း၍ ပြောဆို ခဲ့ပါသည်။ သူ့တွစ်တာ အကောင့်မှနေ၍ “ဤတရားရုံးတွင် ပြည်သူတို့၏ကျန်းမာရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ချက် များကိုမဟန့်တားနိုင်ပါ” ဟုပြောခဲ့ပါသည်။

ထို့ကြောင့် ရောဂါပြန့်ပွားမှုဖြစ်စဉ်ကစ၍ငြိမ်သက်နေခဲ့သောပြည်သူများကို ရုတ်တရက်များပြားလာသော လူသတ်မှုများက ဆွဲလှုပ်နိုးလိုက်သလို ဖြစ်ခဲ့ရပြန်ပါသည်။ မစ္စတာဘာကေလီ၏ အကြမ်းဖက်မှု လျော့နည်းပ ပျောက်ရေးအတွက် ဆောင်ရွက်ချက်များမှာ အရာမထင်ခဲ့ပါ။

ထို့ကြောင့် သူက ရဲနှင့်စစ်တပ်ကို ဂိုဏ်းကဏ္ဍသမားများအား လိုအပ်လျင် သတ်ဖြတ်၍ နှိမ်နှင်းရန်အမိန့် ထုတ်ခဲ့ပြန်ပါသည်။ မိမိကိုယ်ကိုကာကွယ်နိုင်ရန် ပြည်သူပြည်သားများ၏ အသက်အိုးအိမ်စည်းစိမ်ကိုကြမ်းကြမ်း တမ်းတမ်းကိုင်တွယ်ရမည်ဟု ဆိုပါသည်။ ဖမ်းဆီးရမိသောဂိုဏ်အဖွဲ့ဝင်များကို ရက်ရက်စက်စက်နှိပ်စက် နေပုံ များကို သမ္မတရုံးမှထုတ်ပြန်ပါသည်။ ရာပေါင်းများစွာသော အကျဉ်းသားများမှာ ခေါင်းကိုပြောင်အောင် ရိတ်၍ တစ်ယောက်နှင့်တစ်ယောက်ခေါင်းချင်းထိပြီး နဘေးမှ အစောင့်စစ်သားက အော်တိုမိတစ် သေနပ်နှင့် စောင့် နေပုံတို့ပါဝင်ပါသည်။ ဓာတ်ပုံမှာ နိုင်ငံတော်က ပြဌာန်းသော လူများတစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး နီးကပ်စွာမနေရ (Social Distancing) ဆိုသော မူကို လစ်လျူရှုထားပုံရပါသည်။ လူကိုဘောင်းဘီတစ်ထည်သာ ဝတ်ဆင် ထား၍လည်း လူ့တန်ဖိုးကို အလေးမထားရာရောက်ပါသည်။

တစ်ဖက်နှင့်တစ်ဖက်ဂိုဏ်းမတူသော လူများကို အကျဉ်းခန်းထဲတွင်အတူထားပြီး နံရံကို သံပြားကပ်၍ ပိတ်ထားသောကြောင့် တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦးသတ်ဖြတ်ကြရန်လှုံဆော်ပေးနေသကဲ့သို့ ဖြစ်ရသည်ဟု ဝေဖန်နေ ကြပါသည်။
ရှေ့နေများ၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်များ (Think Tank) များမှ ပုဂ္ဂိုလ်များအားလုံးက သမ္မတ၏လုပ်ရပ်ကို ပြစ်တင်ရှုံ့ချနေကြပါသည်။ ပြည်တွင်းနှင့် ပြည်ပ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာပုဂ္ဂိုလ်များကလည်း မစ္စတာဘာကေလီ ၏အစိုရသည် အာဏာရှင်အဖြစ်သို့ ပြန်ပြီးသွားနေပြီဟုဝေဖန်ကြပါသည်။

အရင်ကသူ့အကြောင်းကို အကောင်းပြော၍ သူ့အပေါ်ယုံကြည်ခဲ့ကြသူများမှာလည်း ယခုအခါရင့်ကျက်မှု မရှိသေးသည့် ခေါင်းဆောင်တစ်ယောက်မှာ တိုင်းပြည်ကို ပြင်၍မရနိုင်တော့သော ပြစ်မှုကိုကျူးလွန်နေပြီဟု စွတ်စွဲကြပါသည်။

ထရမ့်အစိုးရကမှု ငြိမ်သက်နေသည်။ လက်ထောက် တစ်ယောက်က အစိုးရနှင့် အမြင့်ဆုံးတရားရုံးတို့ ပြသနာဖြစ်ရာတွင် တစ်ယောက်နှင့်တစ်ယောက် ဝေးဝေးနေရန်နှင့် ကွာရန်တင်းကိစ္စတို့တွင် သဘောထား ကွဲလွဲကြခြင်းသာဖြစ်သည်ဟု ပြောပါသည်။ သူ၏မကြာမီက စစ်တမ်းကောက်ရာ “အများကပေးသော သဘော ထားမှာ ကောင်းမွန်နေကြောင်း၊ သမ္မတက ပြစ်မှုများအပေါ်တင်းကြပ်စွာနှိမ်နင်းခြင်းကို ၈၅% ထောက်ခံသည်” ဟုဆိုပါသည်။

ကိုဂျူတီးပီး (Cojutepeque) မြို့တော်ကလည်း မြို့နေလူထုများကအဖွဲ့အစည်းနှင့် ကျူးလွန်နေကြသော (Organize Crime) ကိုနှိမ်နင်းပုံကို သဘောကျနေကြပါသည်။ “မိသားစုဝင်များကို ရိုက်နှက်နေကြတယ်”ဟု ပြောသည်ကို “သတ်ချင်ရင်သတ်ပါ” ဟုပြောနေသောသူများလည်းရှိသည်။ ယခင်ပါတီနှစ်ခုတွင် တစ်ခုပြီးတစ် ခုအာဏာရလာကြသော အစိုးရများက ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ ငွေကြေးကိုအလွဲသုံးစားလုပ်ခဲ့ ကြပြီးပြည်သူ ပြည်သားများကို လုံခြုံအောင်ကာကွယ်မပေးနိုင်သည်များရှိခဲ့သဖြင့် စိတ်ပျက်နေကြသည်။ ယခင်က တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့ကြသော သမ္မတ ၃ ယောက်မှာ တရားစွဲဆိုခံရပြီး တစ်ယောက်မှာ ထောင်ဒဏ်ဆယ်နှစ်ချမှတ် အပစ်ပေးခြင်းခံရပါသည်။

(၃)

မြို့နေလူထုမှာအသစ်တတ်လာသော သမ္မတကိုယုံကြည်ကြသည်ဆိုသည်။ “ပိုက်ဆံကိုခိုးမဲ့သူ မရှိရင် လုံလောက်ပါတယ်” ဟုသမ္မတအသစ်ကပြောသည်။ တစ်အိမ်ထောင်လျင်တစ်ဦးလျင် ဒေါ်လာ ၃၀ဝ နှင့် အခြား အသုံးပြုရန်ပစ္စည်းများကိုဝေပေးခဲ့သည်။ အစားအသောက်များကိုလည်းအလကားစားရန်ဝေငှသည်ဟုမြို့လူထု ကပြောပါသည်။ လူဦးရေတစ်ဝက်ခန့်က စားသောက်စရာမလုံလောက်ရှိနေချိန်တွင် သမ္မတမှာ သူတို့ကိုကယ် တင်ရန်လာသူဟု သဘောထားသူကလည်း ထားကြသည်။

ကိုသန်းလွင်
Ref: El Savador’s leader clenches an iron fist.By Natalie Kitroeff New York Times May 7 2020