ကိုသန်းလွင် - မိတ်ဆွေကင်းမဲ့နေသော အမေရိကန်

(မိုးမခ) ဇွန် ၁၄၊ ၂၀၂၀

Ref: Weary Of Snubs European Allies Pull Away From Trump By Steven Erlanger, New York Times June 6 2020.

(၁)
အမေရိကန်မြို့တော်ကြီးများမှာ မီးလောင်နေပြီးကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ပြန့်ပွားမှုကလည်း အရှိန်ရနေဆဲအခြား နိုင်ငံများထက် လူတွေသေနေကြစဉ် သမ္မတထရမ့်မှာမိတ်ဆွေနိုင်ငံများနှင့် ပြဿနာမှာ ပိုမိုကြီးထွားလာ နေပါ သည်။ သူသည် တစ်ခါမှဤမျှအထီးကျန်မဖြစ်ခဲ့ပါ။ ယခုအခါ လစ်လျူရှုခံနေရခြင်းအပြင် ဟာသလုပ်သည်ကို လည်းခံနေရပါသည်။

ဥရောပတွင် အမေရိကန်၏ တစ်ကိုယ်ကောင်းဝါဒကြောင့် သူ့ကိုခေါင်းဆောင်မှုပေးရန်မကြည့်ကြတော့ဘဲ ဤခေါင်းဆောင်ကြီးမှ သူတို့ကိုဘာမှ လုပ်မပေးနိုင်တော့သည်ကို သဘောပေါက်၍ သူ့ကိုတစ်ဖြည်းဖြည်းကျော ခိုင်းလာနေကြပါသည်။

(၂)

ယခင်အပတ်က ဂျာမန်ခေါင်းဆောင် အဓိပတိအင်ဂျလာမာကယ်က မစ္စတာထရမ့်များစွာ လိုအပ်နေ သောယခုလ ဝါရှန်တန်တွင်ကျင်းပရန်ရှိသည့် ဂျီ ၇ (G7) အစည်းအဝေးသို့ တက်ရောက်တော့မည်မဟုတ် ကြောင်းကြေညာလိုက်ပါသည်။ အစည်းအဝေးကျင်းပခြင်းဖြင့် ဗိုင်းရပ်ကို ကျော်လွန်ခဲ့ပြီး ရိုးရိုးအခြေအနေသို့ ပြန်ရောက်ပြီ ဟု ပြောလိုခဲ့ပါသည်။

မာကယ်က ဗိုင်းရပ်၏ကျန်ရှိနေသေးသော ပြန့်ပွားကူးစက်မှုကိုအကြောင်းပြခဲ့သည်။ သူ့လက်ထောက် များက ပြောသည်မှာ သူ့တွင်အခြားအကြောင်းပြချက်များရှိမည်ဟု ထင်ကြေးပေးကြပါသည်။ သူမက ယုံကြည် သည်မှာ သံတမန်ရေးရာ ပြင်ဆင်မှုများကလည်း အဆင်သင့်မဖြစ်သေး။ သူ့အနေဖြင့် တရုတ်ဆန့်ကျင်ရေး ပြ ကွက်များတွင်လည်းမပါဝင်လို။ မစ္စတာထရမ့်၏ စိတ်ကူးဖြစ်သော ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒိမီရာ ပူတင် ကိုအစည်း အဝေးသို့ ဖိတ်ခေါ်ခြင်းကိုလည်း သဘောမတူနိုင်။ သူမအနေဖြင့် အမေရိကန်အိမ်တွင်းနိုင်ငံရေးနှင့်လည်းမပါတ် သက်လိုသောအကြောင်းများ ဖြစ်ပါသည်။

ထို့ပြင်သူ့အနေဖြင့် မစ္စတာထရမ့်က ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့ကြီး WHO (World Health Organization) မှ နုတ်ထွက်ခြင်းကိုလည်း ကြီးစွာအံ့အားသင့်ခဲ့ရပါသည်။ မစ္စတာထရမ့်နှင့် ဥရောပနိုင်ငံများ၏ ကွာဟမှုများမှာ အမေရိကန်မြို့တော်ကြီးများမီးမလောင်ခင်ကပင်စတင်ကြီးမားလာခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ရဲတို့၏အကြမ်းဖက်မှု၊ အသား အရောင်ခွဲခြားမှု နှင့်ဆန္ဒပြသူများအပေါ် ဖိနိမ့်ချုပ်ချယ်မှုများလည်း ပါဝင်ပါသည်။ အမေရိကန်မြို့တော်ကြီးများ ၏လမ်းမများပေါ်တွင်ဤကစင့်ကလျားဖြစ်နေမှုများမှာမစ္စတာထရမ့်၏ မိမိမွေးသောမီးကသူ့ကိုပြန်လည်တောက် လောင်လာသည် နှင့်တူပါသည်။

မစ္စတာထရမ့်က စစ်တပ်ကို မိမိပြည်သူပြည်သားများကို နှိမ်နှင်းရန်ခေါ်လိုက်ချိန်တွင် အမေရိကန်နှင့်ရင်းနှီး ကျွမ်းဝင်စွာနေခဲ့ကြသော မိတ်ဆွေနိုင်ငံများကပင်ဤဖြစ်ရပ်များ နှင့်ခပ်ခွာခွာနေလိုကြပါသည်။ သူတို့ကအမေရိ ကန်သမ္မတ နောက်တွင် ဘာဆက်လုပ်မည်ဆိုသည်ကို သေချာစွာမသိရဘဲ သူပြန်လည်အရွေးခံရရေး မဲဆွယ်မှု များအတွင်းသို့ ပါဝင်ပါတ်သတ်ရမည်ကိုလည်း စိုးရိမ်ကြပါသည်။

ယခုအခါ “မစ္စတာထရမ့်ကိုဝေဖန်ခြင်းကိုသူတို့အတွက် အသာရစေပြီး သူတို့နိုင်ငံရေးတွင်ကောင်းသော အချက်ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်နေကြပါသည်” ဟု ဥရောပပါလီမန်အဖွဲ့ ဝင်တစ်ဦး ဖြစ်သူက မြို့တော်အမ်စတာဒန် တွင် ဥရောပမြို့တော်ကြီး များနှင့်အတူ့အမေရိကန်တွင်မငြိမ်မသက်မှုကိုထောက်ခံဆန္ဒပြနေကြရာမှာပြောကြား လိုက်ပါသည်။

ဥရောပကောင်စီမှ နိုင်ငံရေးတာဝန်ခံ ဖွန်တဲလီ (Josep Fontelle) က “ဥရောပသည် ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်ရ ပါသည်” ဟုဂျော့ဖလွိုက် (George Floyd) ပုလိပ်တို့၏လက်ထဲတွင်သေဆုံးရခြင်းကို ရည်ရွယ်ပြောဆိုခဲ့ပါသည် သူက “မိမိတို့အာဏာ ကိုအလွဲသုံးစားလုပ်ခြင်း” “အဆမတန် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်ခြင်း” တို့ကိုရှုံ့ချလိုက်ပြီး အမေရိကန်တို့သည် လူ့အခွင့်အရေးကိုလေးစားကြရန် တိုက်တွန်းလိုက်ပါသည်။

တနင်္လာနေ့က သူ၏အထီးကျန်ဆန်မှုကိုအကြောင်းပြု၍ ရုရှားသမ္မတထံ ဖုန်းခေါ်ကာခေါင်းဆောင်နှစ်ဦး သည် ကုန်သွယ်ရေး၊ ဗိုင်းရပ်နှင့် ဂျီ ၇ အစည်းအဝေးကျင်းပရေးတို့ကို ဆွေးနွေးကြပါသည်။ ကရင်မလင်၏ ပြော စကားအရ မစ္စတာထရမ့်ကပူတင်ကို ဂျီ၇ အစည်းအဝေးသို့ ဧည့်သည်တော်အဖြစ် တက်ရောက်ရန်ဖိတ်ခေါ်လိုက် ပါသည်။ သို့ပါသော်လည်း အစည်းအဝေးကို တက်ရောက်ရန် မစ္စတာပူတင်က လက်ခံဖွယ် မရှိပါ။ ပူတင်မှာ ဂျီ ၇ ဆွေးနွေးပွဲမှ ကရိုင်မီးယားကို သိမ်းပိုက်ထားမှုနှင့် ယူကရိန်းအရှေ့ဘက်ဒေသတွင် မငြိမ်မသက် ဖြစ်အောင် ဖန်တီးခြင်းကြောင့် ထုတ်ပယ်ခြင်းခံထားရပါသည်။

သမ္မတထရမ့်က ရောဂါပြန့်ပွားမှုကို ထိန်းချုပ်ရာတွင် နာမည်ပျက်နေသော ဘရာဇီးသမ္မတ ဘာစာနာရို (Jair Barsanaro) နှင့်လည်းဖုံးခေါ် စကားပြောခဲ့ပါသေးသည်။

ထိုအချက်ကိုကြည့်၍ သမ္မတထရမ့်ကိုမိတ်ဆွေနိုင်ငံများနှင့် အဘယ်မျှကင်းကွာနေပြီဖြစ်ကြောင်း သိနိုင် ပါသည်။ သမ္မတမှာ အိမ်မှာရော နိုင်ငံခြားမှာပါ ဝိုင်းပယ်ထားခြင်းကိုခံရပြီး သူသည်မထင်မှတ်သောနေရာ များ၌ မိတ်ဆွေရှာနေပါသည်။ ယခင်ကဆက်ဆံနေကြမိတ်ဆွေများမှာဆက်ဆံရေးမကောင်းတော့သည်ကိုသူကောင်း ကောင်းသဘောပေါက်ပါသည်။ သူပေါင်းသင်း၍ဖြစ်သည်ဟုထင်ထားသော ရှီကျင်ဖျင့် နှင် ့ကင်ဂျုံအမ်တို့နှင့် လည်း ဆက်ဆံရေးမှာ တင်းမာလျက်ရှိသည်။

ထရမ့်က မိတ်ဆွေများကို မကောင်းမမွန်ဆက်ဆံ၍ တစ်ချိန်ထဲမှာပင်သူတို့ကို မိမိ ဘက်ပါလိမ့်မည်ဟု ယူဆနေသလား မပြောတတ်ပါ။ သူနားမလည်သည်မှာ အမေရိကန်သည် သြဇာအာဏာ ကြီးမားသည် မှန်၏။ သို့ရာတွင် ကိစ္စတိုင်းအတွက် သူသည်အဆုံးအဖြတ်ပေးသည်မဟုတ်ပေ။

မာကယ် ၏ဝါရှန်တန်သို့လာရန် ငြင်းပယ်သည့်ကိစ္စကိုကြည့်၍ ခေါင်းဆောင်ကြီးများ အဘယ်မျှ ရွံ့မုန်း နေသည်ကိုသိနိုင်ပါသည်။ ကမ္ဘာအနှံ့ခေါင်းဆောင်များမှာ ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေး ကိစ္စများတွင်ထရမ့်ကို ရင်းနှီးခြင်းဖြင့် ဘာမှပြန်ရလိမ့်မည်မဟုတ်ကြောင်းသိထားပြီးကြပါပြီ။ ဗိုင်းရပ်ပိုးနှင့် ပြည်တွင်းမတည်ငြိမ်မှုများ ကြောင့်အမေရိကန်တို့၏ပျော့ကွက်ကိုသိပြီးဖြစ်သည်။ အင်ပါယာကြီးတွင် အဝတ်မပါရှိကြောင်းသဘော ပေါက် နေကြပါပြီ။

မြောက်ကိုရီးယားက ကြာသပတေးနေ့တွင် အမေရိကန်သည် နေဝင်တော့မည်ဖြစ်သောနေမင်းကြီးနှင့် တူနေကြောင်း။ နေကြီးကို တရုတ်တို့က ကွယ်လိုက်ပြီဖြစ်ကြောင်း ပြောပါသည်။ တရုတ်နှင့်က လည်း ဗိုင်းရပ် ကြောင့် အပြစ်ပြောသည့်အပြင် ဟောင်ကောင်အရေးကြောင့် ထပ်မံ အပြစ်တင်စရာဖြစ်လျက်ရှိသည်။ မြောက် ကိုရီးယားသတင်းစာတစ်စောင်က “အိမ်ဖြူတော်ပါဝင်သော အသားရောင်ခွဲခြားမှု” များကို အပြစ်ဖို့ရေးသား လိုက်သည်။

မေလ ၂၈ ရက်နေ့က ဥရောပကောင်စီမှအရာရှိများနှင့်အမေရိကန်တို့တွေ့ဆုံဆွေးနွေးပွဲမှဂျီ ၇ တွေ့ဆုံပွဲ ကို ဝါရှင်တန်တွင်ကျင်ပမည်ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာပြီးဖြစ်သည်။ နောက်တစ်နေ့တွင်မစ္စတာထရမ့်က ကမ္ဘာ့ကျန်း မာရေးအဖွဲ့ကြီးမှ နုတ်ထွက်ကြောင်းကြေညာခဲ့ရာ ယခင်ကတစ်လကြာမှ ဆုံးဖြတ်မည်ဟုပြောထားခဲ့ပြီးနှစ်ပါတ် အကြာမှာ ဆုံးဖြတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ယခင်က အီရန်၊ နျူကလီးယားသဘောတူညီမှု၊ ပဲရစ်ပါတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းမှုဆိုင်ရာ သဘောတူညီမှု၊ (Open Sky ) ခေါ်ဥရောပမှ လေယာဉ်များသွားလာခွင့်ပေးထားခြင်းတို့မှ ထွက်ခဲ့စဉ်ကလည်း သည်အတိုင်းမည် သူနှင့်မျှ မေးမြန်းတိုင်ပင်ခြင်းမရှိဘဲကြေညာခဲ့ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဒဗလျူအိပ်အို ကြေညာချက်မှာမိတ်ဆွေနိုင်ငံများ အားလုံး အံ့အားသင့်ရသော ကြေညာချက်ဖြစ်ပါသည်။ နောက်တနေ့တွင် မာကယ်က ဝါရှင်တန်အစည်းအဝေး သို့တက်ရောက်မည် မဟုတ်ကြောင်းကြေညာခဲ့ပါသည်။

(၃)

ဗြိတိသျှဝန်ကြီးချုပ် ဘော်ရစ်ဂျွန်ဆင်နှင့် ကနေဒါ ဝန်ကြီးချုပ် ထရူးဒေါ တို့က ရုရှား ကိုစည်းဝေးပွဲသို့ဖိတ် ခေါ်ခြင်းကို ကန့်ကွက်ကြောင်းကို လူသိရှင်ကြားပြောဆိုခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ ရုရှားနှင့် ဆက်ဆံရေးကောင်း မွန်လို သော ပြင်သစ်သမ္မတ မက်ခရောင်းထံမှ ဘာမျှမကြားရသေးပေ။ သို့သော် ပြင်သစ်နိုင်ငံ နိုင်ငံခြားရေးဆက်ဆံမှု ဒါရိုက်တာဂိုမတ် (Thomas Gomart) ကမြင်နေရသည်များမှာ “ဝမ်းနည်းမှု နှင့် ဒေါသထွက်မှုများဖြစ်ရကြာင်း။ ကျွန်ုပ်တို့၏ အဓိကမိတ်ဆွေမှာ ကိုရိုနာ ဗိုင်းရပ် ဖြစ်ပွားစဉ်ခေါင်းဆောင် မှုပေးရန်ပျက်ကွက်ခဲ့ကြောင်း၊ တစ်နေ့ ထက်တစ်နေ့ မိတ်ဆွေများကို ရန်လိုသောစကားများကိုသာ ကြားနေရကြောင်း၊ သွေးကွဲစေသောစကားများ သာပြောနေသဖြင့် တရုတ်တို့က နေရာဝင်ယူမည်ကို စိုးရိမ်ရကြောင်း” ဖြင့်ပြောဆိုသည်။

ကိုသန်းလွင်
Ref: Weary Of Snubs European Allies Pull Away From Trump By Steven Erlanger, New York Times June 6 2020.