သီအိုဇော် - နွေဦးကိုဗစ်တော်လှန်ရေး

သီအိုဇော် - နွေဦးကိုဗစ်တော်လှန်ရေး

(မိုးမခ) ဇူလိုင် ၁၆၊ ၂၀၂၁

တန်းကျော်ပြေးပွဲ တစ်ခုလိုပါပဲ၊ အရှိန်အဟုန်ပြင်းပြင်းနဲ့ မရပ်မနား ခရီးနှင်နေတဲ့ နွေဦးတော်လှန် ရေးပြေးလမ်းမ မှာ COVID-19 အတားအဆီးက ရှိလာပါပြီ။ ဒီအရာကလည်း အလေးအနက်မထား ပေါ့ပေါ့လေး ကျော်ဖြတ်နိုင်တာမျိုး မဟုတ်ဆိုတာ အားလုံးက လက်ခံထားကြရပါတယ်။ တိုးတက် ဖွံ့ဖြိုးတဲ့ နိုင်ငံများမှာတောင် မနည်းကြိုးစား ရုန်းကန် ကျော်ဖြတ်နေရတာ မျက်မြင်ပါပဲ။ မကြာမြင့် သေးတဲ့ ကာလဆီကတော့ ရုပ်ဝတ္ထုပိုင်းဆိုင်ရာ အားနည်းခဲ့ပေမယ့် မေတ္တာ စေတနာကို အရင်းခံပြီး ပြည်သူ့အစိုးရက ဦးဆောင်ခဲ့လို့ ပထမလှိုင်းနဲ့ ဒုတိယလှိုင်းကို အောင်မြင်စွာဖြတ်သန်းနိုင်ခဲ့ဖူးပါ တယ်။ မေတ္တာဆိုတာ ရောင်ပြန်ဟပ်သည်မို့ ပြည်သူများကလည်း ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနရဲ့ လမ်း ညွှန်ချက်များကို ကြိုးစားလိုက်နာပြီး ကြုံတွေ့ခဲ့ရတဲ့ ဒုက္ခအခက်အခဲများကို တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး ကိုယ်ချင်းစာ တရားများနဲ့ ဖေးမကူညီရင်း အတူကျော်လွှားခဲ့ကြတာပါ၊ အခုအချိန်အခါမှာတော့။

COVID-19ဟာ ကူးစက်မြန် ကပ်ရောဂါဖြစ်တဲ့အတွက် ကုသရေးအပြင် ကာကွယ်ရေး၊ ထိန်း ချုပ်ရေး တို့ဟာ အ‌ရေး ကြီးလှပါတယ်။ ဒါကြောင့်ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး (Public Health) အခန်းကဏ္ဏ အရေးပါမှုကို ပိုအာရုံစိုက်ဆွေးနွေးပါမယ်။ အထူးသဖြင့် ခဲခဲယဥ်းယဥ်း တည်ဆောက်ထား ခဲ့ရတဲ့ COVID-19 ကာကွယ်ထိန်းချုပ်ရေး ယန္တရားပြိုပျက်သွားမှုကို ပြည်သူများ ခါးစည်းခံနေရချိန်မှာ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးလုပ်ငန်းစဥ်နဲ့သာ မြန်မြန်ဆန်ဆန် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးပျံ့နှံ့နေမှုကို နှေးကွေးသွားအောင်၊ ဖြစ်နိုင်ရင် နှေးရာကနေ ရပ်သွားအောင် လုပ်ကြဖို့သာရှိလို့ပါ။ ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်း(WHO) က ဒီမူအတိုင်းတိုက်တွန်းထားသလို နိုင်ငံကြီးငယ်မရွေး ကျင့်သုံးလျှောက်လှမ်းနေရတဲ့လမ်းလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကုသရေးအပိုင်း အကျယ်တဝင့် ရေးမထားလို့ သူ့ရဲ့ အရေးပါမှုကိုလျှော့တွက်တာမျိုးမဟုတ်ပါ ဆိုတာကိုတော့ပြောလိုပါတယ်။ ကုသမှု မနိုင်မနင်းဖြစ်ရခြင်းရဲ့ ဇစ်မြစ်ဟာ ကူးစက်နှုန်း မြန် ဆန်များပြားလွန်းတဲ့အတွက်ပါ။ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုအားကောင်းလှတဲ့ နိုင်ငံကြီးတွေမှာ တောင် ပြင်းထန်မြန်ဆန်တဲ့ ကိုဗစ်လှိုင်းရိုက်ခတ်ချိန်မှာ ကုသရေးအပိုင်းမနိုင်မနင်း ဖြစ်ကြရပါ တယ်။

အားလုံးသိကြတဲ့အတိုင်း COVID-19 ဖြစ်ပွားစေ တဲ့ SARS-CoV-2 ဗိုင်းရပ်စ်ဟာ ကူးစက်နှုန်းအင်မတန်မြန်တဲ့အတွက် နေရာဒေသတခုမှာ ဖြစ်ပွားပြီ ဆိုကာမှ တုန့်ပြန်ထိန်းချုပ်ဖို့ စီစဥ်နေရင်တော့ နောက်ကျသွားပြီလို့ ပြောစမှတ်ပြုထားရပါတယ်။ ဆိုလိုတာက Reactive approach နဲ့ ဖြစ်တော့မှ တုန့်ပြန်လို့မရပါဘူး၊ ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှု အပြည့်နဲ့ Proactive ဖြစ် နေဖို့လိုပါတယ်။ ဒီအတွက် ထိရောက်တဲ့ Comprehensive Surveillance System နဲ့ COVID-19 ရောဂါဖြစ်ပွားမှုကို စဥ်ဆက်မပြတ် စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုလေ့လာနေရတာပါ။ ဒါမှသာ တစုံတယောက် ကို COVID-19 ကူးစက် သွားပြီဆိုတာနဲ့ လွတ်ထွက်မသွားပဲ အလျင်အမြန်စစ်ဆေး သိရှိနိုင်မှာပါ။

ဒီလို ထိထိရောက်ရောက် တုန့်ပြန်နိုင်ဖို့အတွက် အဓိကလုပ်ငန်းစဥ် ၃ ရပ်ကို ဟာကွက်မရှိအောင် အတတ်နိုင်ဆုံး လုပ်ဆောင်ရပါတယ်။ ပထမအချက်က Symptom Screening လို့ခေါ်တဲ့ COVID-19 ရဲ့ လက္ခဏာများ ရှိမရှိစစ်ဆေးခြင်းပါ။ ဒုတိယကတော့ Testing ပါ၊ စစ်သင့်သူတိုင်းကို စစ်ရပါ မယ်။ တတိယလုပ်ငန်းစဥ်ကတော့ Contact Tracing လို့ခေါ်တဲ့ ထိတွေ့မှု လိုက်လံခြေရာခံရှာဖွေ ခြင်းပါပဲ။ ပြည်သူ့အစိုးရလက်ထက် ပထမလှိုင်း၊ဒုတိယလှိုင်း ဖြတ်ခဲ့စဥ်က နိုင်ငံရဲ့ရနိုင်သမျှ အရင်း အမြစ်များ သုံးပြီး အထက်ကအချက်တွေကို အတတ်နိုင်ဆုံး ရေကုန်ရေခမ်း ဆောင်ရွက်ခဲ့တာ ပါ။ အခု အချိန်မှာတော့ ဒီ Surveillance System အလုံးစုံ ဟာ ထိထိရောက်ရောက်မရှိတော့ဘူးလို့ ပဲ ကောက်ချက်ချရ မလိုဖြစ်နေပါပြီ၊ ထုတ်ပြန်လာတဲ့ ပိုးတွေ့လူနာစာရင်းများက သက်သေပါ။

အထက်ကအချက်အားလုံးကိုအလွှာစုံ ဒေသစုံက ပြည်သူတွေကြားမှာ မျက်ခြေမပြတ်ဆောင်ရွက် အကောင်အထည်ဖေါ်ရတာပါ။ ကပ်ရောဂါအနေနဲ့ တကမ္ဘာလုံးမှာဖြစ်နေတာလည်းကြာ၊ ကျန်းမာ ရေးပညာပေးတွေ ကလည်းထိုက်သင့်သလောက်ရှိခဲ့လေတော့ ဘယ်လိုရောဂါလက္ခဏာဆို ဘယ်လို ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုတာ ပြည်သူတွေကြား အသိအမြင်ရှိနေကြပါပြီ။ အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် ပညာပေး လုပ်ငန်းတွေ အရှိန်လျေ့ာကျသွားတာကတော့ တစ်ပိုင်းပါ။

အရေးလည်းကြီး မပြောမဖြစ်ပြောရမှာကတော့ COVID-19 Testing အကြောင်းဖြစ်ပါတယ်။ နိုင်ငံ ရဲ့ အခြေအနေအရ ပိုမိုတိကျတဲ့ PCR test ထက် low sensitivity ဖြစ်တဲ့အတွက် false negative ရလဒ်ပေးနိုင် တဲ့ Rapid Antigen Test Kit ကို အများအပြားသုံးနေရတာကို မှတ်ချက်အထူးပေးစရာ မရှိ၊ နား လည်နိုင်ပါတယ်။ false negative ဖြစ်တဲ့အတွက် ကိုဗစ်ပိုးရှိရက်နဲ့ မရှိဆိုတဲ့ရလဒ်ကြောင့် စောင့် ကြည့်ကုသရမယ့် စာရင်းထဲကလွတ်မသွားဖို့တော့အရေးကြီးပါတယ်။ ထိုသူများကတဆင့် ဆက် လက်ကူးစက်နိုင်လို့ပါ။

အခုပြောချင်တာက နေ့စဥ်စစ်ဆေးတဲ့အရေအတွက်အကြောင်းပါ။ ကိုဗစ်လှိုင်းတဖန်ရိုက်ခတ်လာပြီ ဆိုတာနဲ့ စစ်ဆေးမှုအရှိန်အဟုန် လိုက်မြှင့်ရပါမယ်။ အခုထုတ်ပြန်နေတဲ့ စစ်ဆေးမှုဟာ တတိယလှိုင်းအတွက် မလုံလောက်တော့။ အခြားနိုင်ငံတွေနဲ့နှိုင်းယှဥ်ပြောမှာမဟုတ်ပါ၊ ကျန်းမာရေးနဲ့အားကစား ဝန်ကြီးဌာနရဲ့ စာရင်းအရ နှိုင်းယှဥ်တွက်ချက်ပြပါမယ်။

ပထမတခုက ပြည်သူ့အစိုးရလက်ထက် စစ်ဆေးခဲ့တဲ့ အာဏာမသိမ်းမီ နှစ်ပတ်၊ ဇန်နဝါရီ(၁၈) ရက်နေ့မှ ဇန်နဝါရီ (၃၁) ရက်နေ့ အထိ စစ်ဆေးမှု့ပါ။ အဲဒီအချိန်ကာလအတွက် နေ့စဥ်ပျမ်းမျှ ပိုးတွေ့လူနာသစ်အရေအတွက်က ၄၁၆ ယောက် ဖြစ်ပြီး၊ နေ့စဥ် ပျမ်းမျှ စစ်ဆေးမှုအရေအတွက်က ၁၈၃၈၂ ဖြစ်ပါတယ်။ အာဏာသိမ်း ပြီးကာလ ဖြစ်တဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ပတ်၊ ဇူလိုင်(၁) ရက်နေ့မှ ဇူလိုင်(၁၄) ရက်နေ့ အထိ နေ့စဥ်ပျမ်းမျှ ပိုးတွေ့ လူနာသစ်အရေအတွက်က ၃၆၄၈ ယောက် ဖြစ်ပြီး နေ့စဥ် ပျမ်းမျှ စစ်ဆေးမှုအရေအတွက်က ၁၂၈၅၄ ဖြစ်ပါတယ်။ ပိုးတွေ့လူနာသစ်အရေအတွက် ၈ဆကျော်တက်သွားချိန်မှာ စစ်ဆေးမှု ၃၀ ရာ ခိုင်နှုန်းလျော့ကျသွားတာကတော့ လက်ခံနိုင်စရာမရှိပါ။ ဒါ့ကြောင့် တတိယလှိုင်းကို ကျော်ဖြတ်နိုင်ဖို့ နေ့စဥ်စစ်ဆေးမှုအရေအတွက် ကိုတိုးမြှင့်ရပါမယ်။ Rapid Antigen Test ဟာ PCR test လိုကုန်ကျမှု လည်းမများ၊ အချိန်လည်းမယူ၊ သင်တန်းပေးသင်ကြားရတာလည်းလွယ်ကူတဲ့ အတွက်စစ်သင့် စစ်ထိုက်သူများအားလုံးကို စစ်ဆေးပေးရပါမယ်။

စစ်ဆေးမှုနဲ့တပါတည်းလိုက်လာရမှာက ထိရောက်မြန်ဆန်တဲ့ ခြေရာခံရှာဖွေမှုစံနစ်၊ စောင့်ကြည့်ရေး စခန်းများ၊ ကွာရန်တင်းစင်တာများပါ။ တကယ်တော့ မြန်မာလူမှုအဖွဲ့အစည်းရဲ့ နေထိုင်မှုပုံစံအတွက် အဆင်ပြေစေဖို့ တည်ဆောက်ခဲ့တဲ့ ကွာရန်တင်းစခန်းများကို ပြန်လည်အသုံးပြုဖို့ မကြိုးစားနိုင်ခဲ့ တာ၊ ဟန်ချက်ညီညီပါဝင်ခဲ့ကြတဲ့ ပရဟိတ လူမှုရေးအသင်းအဖွဲ့များကအစ လက်တွဲလုပ်ဆောင် ကြရမယ့် ပြည်သူများအဆုံး ရန်သူလိုဆက်ဆံခဲ့တာတွေက၊ နဂိုကပင် အရည်အချင်းနည်းပါးသူများ ကူးစက်မြန်ကပ်ရောဂါကို ကိုင်တွယ်ထိန်းသိမ်း မရစေဖို့ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးစီမံချက်များဟာ သူ့ရဲ့အမည်အတိုင်း ပြည်သူများရဲ့ ပူးပေါင်းပါဝင်မှုမရှိရင် ထိရောက်မှုရှိမှာမဟုတ်ပါ။ ပြည်သူတွေဖက်ကတော့ သူတို့ရဲ့အသက်ကို တန်ဖိုး ထားတဲ့အစိုးရကို ယုံကြည်မှုအပြည့်နဲ့ တန်ဖိုး ထား တုန့်ပြန်တတ်တာ သဘာဝကျပါတယ်။ ပထမလှိုင်း၊ ဒုတိယလှိုင်းက သက်သေပါ။

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ကပ်ရောဂါတိုက်ဖျက်ရေးမှာ ပြည်သူကသာ အဓိကဖြစ်တဲ့အတွက် ပြည်သူ့အားနဲ့ တတိယလှိုင်းကို ကျော်ဖြတ်နိုင်ပါတယ်။ ဒီတတိယလှိုင်းနှေးသွား ရပ်သွားစေနိုင်ဖို့အတွက်ကတော့ ပြည်သူများဖက်ကသာ လုပ်နိုင်ပြီး အရေးအကြီးဆုံးလို့ ဆိုနိုင်တဲ့ အရာတစ်ခုကို ပြောလိုပါတယ်။ အထပ်ထပ် ကြားပြီးပေမယ့် ထပ်ပြောလိုပါတယ်။

မလိုအပ်ရင် အပြင်မထွက်ပဲ အိမ်ထဲမှာ နေပေးဖို့ပါ။

ဒီစကားကိုစိတ်ပင်ပန်းကြီးစွာနဲ့ ပြောရခြင်းပါ၊ အိမ်မှာနေချင်တောင်မှ နေလို့မဖြစ်၊ မိသားစုအတွက် စီးပွားထွက်ရှာမှ ဖြစ်မယ် ဆိုသူများလည်းရှိကြတာ နားလည်ပါတယ်။ ကူးစက်မှုက ရရှိတဲ့ကိုယ်ခံ အား၊ ကာကွယ်ဆေးကရရှိတဲ့ကိုယ်ခံအားတွေ စုပေါင်းပြီး လုံလောက်တဲ့ လူဦးရေလိုက်ကိုယ်ခံအား Herd Immunity (Population Immunity လို့လည်းခေါ်ကြပါတယ်) မရသေးသရွေ့၊ ဒီနည်းလမ်း ကသာ ပျံ့နှံ့နေတဲ့ဗိုင်း ရပ်စ်ပိုးကို နှေးသွားအောင်လုပ်နိုင်တဲ့ အတွက်ပါ။

မြန်မာတစ်နိုင်ငံတည်း မ ဟုတ်၊ တစ်ကမ္ဘာလုံး အခုကာကွယ်ဆေးများထိုးနေကြတဲ့တိုင်းပြည်များ အပါအဝင် ဘယ်နိုင်ငံကမှ ဒီ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အတွင်းမှာ Herd Immunity ရမှာမဟုတ်ဘူးလို့ WHO ရဲ့ Chief Scientist Soumya Swaminathan က ခန့်မှန်းထားပါတယ်။

အခွင့်သင့်တုန်းပြောရရင် Herd Immunity ကို ကာကွယ်ဆေး အကူအညီနဲ့သာရယူရမယ်၊ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး အကူးခံပြီး မရယူသင့်ဘူးဆိုတာ WHO ရဲ့ မူ လည်းဖြစ်ပါတယ်။ ဒါမှမဟုတ်ရင် Herd Immunity ကိုယ်ခံအား မရခင် ဖြစ်ပွားနှုန်း သိပ်များပြီး ကျန်းမာရေးစံနစ် ပြိုလဲကျသွားနိုင်သလို အသက်ပေါင်းများစွာလည်း ဆုံးရှုံးကြရမှာဖြစ်တဲ့အတွက် ပါ။

နောက်ထပ်ပြည်သူများလုပ်နိုင်တာကတော့ ခြေရာခံရှာဖွေမှုစံနစ်ယိုင်နဲ့နေမှု ကို Contact Tracing Diary ထားခြင်းနဲ့ ဝင်ရောက်ကျားကန်ပေးတာပါ။ သိပ်ခက်ခက်ခဲခဲ မဟုတ်ပါဘူး၊ နေ့ရက် အချိန် နေရာနဲ့ ကိုယ် ဘယ်သူဘယ်ဝါနဲ့ ဆုံခဲ့တယ် ဆိုတာမျိုး ဒိုင်ယာရီ ရေးသားခြင်း ပါ။ ပြည်သူများကိုယ်ထူကိုယ်ထ လုပ်ဆောင်နေရတဲ့အတွက် ပိုပြီးလွယ်ကူလက်တွေ့ကျနိုင်မယ် ယူဆရတဲ့ ဒိုင်ယာရီ နည်းလမ်း ကို ပြောရခြင်းပါ။ တကယ်လို့ ကိုယ်က COVID-19 ဖြစ်သွားတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ကိုယ်သွားခဲ့တဲ့ နေရာမှာ COVID-19 ဖြစ်တဲ့သူ ရောက်ခဲ့တယ်လို့ ကြားသိရတာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ ပြန်စစ်ဆေးတာ၊ အချင်း ချင်း အကြောင်းကြားတာတွေလုပ်ဖို့ လွယ်ကူသွားစေပါတယ်။ အလျင်အမြန် ခြေရာခံနိုင်ဖို့ အ ထောက်အကူ ပြုနိုင်ပါတယ်။ တော်လှန်ရေးကာလဖြစ်တဲ့အတွက် တော်လှန်ရေးအသိ၊တော်လှန် ရေး သတိတော့ ရှိဖို့လိုအပ်ပါမယ်။ လိုအပ်သူများကတော့ စကားဝှက်နဲ့ ရေးမှတ်သင့်တယ်လို့ထင်ပါ တယ်။

တပ်ဘေးနဲ့ ကပ်ဘေးကို ရဲရဲဝန့်ဝန့် ကြံ့ကြံ့ခံ ရင်ဆိုင်နေကြတဲ့ မြန်မာပြည်သူများရဲ့ စိတ်ဓါတ်ခိုင်မာမှု ကတော့ အံ့မခန်းပါ။ ကမ္ဘာမှာ ကိုဗစ်ဒဏ်ကို နိုင်ငံတိုင်းအလူးအလဲ ခံစားရင်း ဖြတ်သန်းနေကြတာပါ၊ ဒါပေမယ့် ဆင်းရဲချမ်းသာ အသာထား၊ အဲဒီနိုင်ငံတွေက အုပ်ချုပ်သူ၊တာဝန်ရှိသူများက သူတို့ပြည် သူတွေရဲ့ အသက်နဲ့ဘဝကို တကယ့်ကိုတန်ဖိုးထားပြီး ကိုဗစ်ဒဏ်က သက်သာစေဖို့ မီးကုန် ယမ်းကုန် ကြိုးစားပံ့ပိုး ခဲ့ကြတာပါ။ ဒါကြောင့် မြန်မာပြည်သူများရဲ့ ဇွဲသတ္တိ နဲ့ ခံနိုင်ရည်ရှိမှုကို ကြားရသူတိုင်း က အံ့ဩကရုဏာသက်ရင်း ချီးမွမ်းကြရပါတယ်။ ဒီတတိယလှိုင်း ဆိုတဲ့ ပြေးလမ်းပေါ်ကအတား အဆီးကို ရ‌ အောင် ကျော်ဖြတ်ပြီး နွေဦးတော်လှန်ရေးကို အဆုံးသတ်နိုင်ကြမှာအသေအချာပါ။

မြင့်မားလှတဲ့ အပူချိန်နဲ့ ကြီးမားလွန်းတဲ့ ဖိအားတို့ကြောင့်သာ မြေအောက်က ကာဗွန်အပိုင်းအစဟာ တန်ဖိုးအရှိဆုံး စိန်ဆိုတဲ့ ရတနာတစ်ပါး ဖြစ်ခဲ့ရတယ်ဆိုတာကို တိုက်ဆိုင်စွာသတိရမိလိုက်ပါတယ်။

(သီအိုဇော်)

Join Us @ MoeMaKa Telegram
t.me@moemaka
#MoeMaKaMedia
#WhatsHappeningInMyanmar