ကိုသန်းလွင် - အီရန်မှမိန်းခလေးကာကွယ်ရေး ဥပဒေ

(မိုးမခ) ဇွန် ၂၂၊ ၂၀၂၀

Beheading roils Iran on treatment of women By Farnaz Fassihi New York Times June 8 2020

(၁)
ရာဇာ အာရှပ်ဖီ (Raza Ashrafi)သည် သူ၏ ၁၄နှစ်သမီးကို လယ်ယာသုံးတံဇဉ် ဖြင့်ခေါင်းကိုမဖြတ်မှီ သူ၏ရှေ့နေကို ဖုန်းခေါ်ခဲ့ပါသည်။ သူ့သမီးရိုမီနာသည် သူတို့ မိသားစုကိုဂုဏ်သိက္ခာကျဆင်းအောင်ပြုလုပ်နေ သည်။ သူ၏ ၂၉နှစ်အရွယ်ရည်းစားနှင့်လိုက်ပြေးရန်ကြံရွယ်နေပြီး သူတို့သမီးကိုသတ်ဖြတ်ခြင်းဖြင့် သူသည်မည် မျှ ထောင်ဒဏ်ခံရ ပါမည်နည်း။

သူ့ရှေ့နေကမိန်းကလေး၏စောင့်ရှောက်သူ (Guardian) အနေဖြင့် သူသည် အကြီးဆုံး လူသတ်မှု (Catipal Punishment) ကို ခံရဖွယ်မရှိ။ အများဆုံး ထောင်ဒဏ် ၃ နှစ်မှ ၁၀ နှစ် အထိသာခံရဖွယ်ရှိသည်ဟု ပြောလိုက်သည်။ ထိုအကြောင်းကို မိတ်ဆွေ တစ်ဦးက တီဟီရန် သတင်းစာသို့ပြောပါသည်။ နောက် ၃ ပါတ်မျှ ကြာသောအခါ မစ္စတာအာရှပ်ဖီ ၃ဂ နှစ် သည် သူ့သမီး အိပ်နေသည့်အခန်းထဲသို့ ဝင်၍ မိန်းကလေးအိပ် ပျော် နေစဉ် သတ်ဖြတ်လိုက်ပါသည်။ လွန်ခဲ့သည့်အပါတ်က ဂုဏ်သိက္ခါကြောင့်သတ်ရခြင်း (Honor Killing) ဟုခေါ် သည့်လူသတ်မှုသည် အီရန် တစ်နိုင်ငံလုံးကို တုန်လှုပ်ချောက်ခြားစေခဲ့ပါသည်။ မိန်းကလေးများ၊ ကလေးငယ် များအဖို့ သူတို့နိုင်ငံ၏ တရားစီရင်ရေးနှင့် ဘာသာရေးယုံကြည်မှုများသည် သူတို့ကိုအကာအကွယ်မပေးနိုင် တော့ပြီလော ဟုမေးမြန်းဖွယ်ရာဖြစ်နေပါသည်။

(၂)
ဆိုရှယ်မီဒီယာတွင် အမေရိကန်ပြည်ကဲ့သို့ “ကျမလဲပါတယ်” (Me - too Movement) ပေါ်ပေါက်သ ကဲ့သို့ အီရန်နိုင်ငံတွင်လည်း မိမိတို့အမျိုးသား ဆွေမျိုးတော်စပ်သူများမှ အကာအကွယ်ယူကြရန် ဆော်သြခြင်း တစ်ရပ်ပေါ် ပေါက်ခဲ့ပါသည်။ ရှေးခေတ်အခါကဘာမှမပြောဘဲ တသက်လုံး ငြိမ်နေခဲ့သော ဖြစ်ရပ်တစ်ခုသည် ဘွားခနဲပေါ်ပေါက်လာပါသည်။

တီဟီရန်မြို့မှ မင်းဦး (Minoo) ဆိုသည့် ၄၉ နှစ်အရွယ် ကလေးနှစ်ယောက်၏ မိခင်ကပြောသည်မှာ သူ့ ယောကျာ်းက ၁၇ နှစ်အရွယ်သမီးငယ်ကို သူတို့သဘောမတူနိုင်သည့် ယောကျာ်းလေးနှင့်လမ်းပေါ် မှာတွေ့ သဖြင့်ရိုက်နှက်၍ ဆူပူကြိမ်းမောင်းနေခဲ့ပါသည်။

ပီအိပ်ချ်ဒီကျောင်းသူတစ်ယောက်ကလည်း တွစ်တာမှရေးသား သည်မှာကျာင်းမှအပြန် အိုက်စခရင်စား ချင်သဖြင့်ကျောင်းကားကိုမစီးဘဲ ပြန်ခဲ့မိသဖြင့်သူ့ဖခင်ကခါးပတ်နှင့်ရိုက်ခဲ့ကြောင်း။ ကျောင်းတပါတ်ခန့် ပျက်ခဲ့ ကြောင်း ရေးသားထားပါသည်။ အခြားလူများကလည်း မုဒိန်းကျင့်မှုနှင် ့ကိုယ်ခန္ဓာကိုမတရား ညှင်းဆဲခံရမှု တို့ ကြောင့်လွတ်ရာလွတ်ကြောင်း အိမ်မှထွက်ပြေးကာ ပြင်ပမှာလွတ်လပ်မှုကိုရှာဖွေကြရပါသည်။ သူတို့၏တွစ်တာ အကောင့် မှနေ၍ ဤတိုင်းပြည်တွင် လုံခြုံမှုမရှိပါဟု ရေးသားဖော်ပြပါသည်။

သို့သော် အီရန်မှ အမျိုးသမီးများသည် အခြားအရှေ့အလယ်ပိုင်းနိုင်ငံများနှင့်စာလျှင် များစွာလွတ်လပ် ကြပါသည်။ သူတို့သည် ရှေ့နေများ၊ ဒေါက်တာများ၊ ပိုင်းလော့များ၊ ရုပ်ရှင်ဒါရိုက်တာနှင့် ထရပ်ဒရိုင်ဗာ အလုပ် များကိုလုပ်နိုင်ကြပါသည်။ တက္ကသိုလ်များတွင် သူတို့က ၆၀ ရာခိုင်နှုန်းမျှနေရာယူထားပြီး အလုပ်တွင်အားလုံး ၏ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်း မျှသောအလုပ်များကို လုပ်ကိုင်ကြပါသည်။ သူတို့သည် အများ ပြည်သူပြည်သားများအတွက် ရုံးများ တွင် အရွေးခံနိုင်ကြပြီး ပါလီမန်တွင်လည်းနေရာများကို ယူထားကြပါသည်။ သို့သော်ကန့်သတ်ချက်များ ကို သူတို့နားလည်ရပါသည်။ သူတို့ ဆံပင်များကို လုံခြုံအောင် ကာကွယ်ထားရမည်။ သူတို့၏ လက်မောင်းသား၊ ခန္ဓာကိုယ်စသည်တို့ကို လုံခြုံအောင် ဝတ်ဆင်ရပြီး နိုင်ငံမှထွက်ခွါရန်၊ လင်မယားကွာရှင်းပြတ်စဲရန်၊ အလုပ်ကို အပြင်ထွက်လုပ်ရန် အတွက် ယောကျာ်းလေး ဆွေမျိုးတို့၏ ခွင့်ပြုချက်လိုပါသည်။

ဂုဏ်သိက္ခါကြောင့် အသတ်ခံရခြင်း (Honor Killing) များသည် နည်းပါးသည်။ ယေဘူလျအားဖြင့်ပြင် ပမှ မကြားကြရပါ။ သိုသိုသိပ်သိပ် ဖုံးလိုက်ဖိလိုက်ကြသည်ကများပါသည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်က ထွက်ပေါ်ခဲ့သော အီရန် စစ်တပ်၏ ရီပို့ တစ်ခုတွင် လူသတ်မှုအားလုံး၏ ၃၀% မှာ ထို ဂုဏ်သိက္ခါကြောင့်သတ်ရခြင်း ပင်ဖြစ်ပြီး စာရင်းအတိ အကျကိုမသိနိုင်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် အီရန်တွင် ထိုကဲ့သို့သောအကြောင်းအရာကို မထုတ် ပြန်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ အမြဲတစေရွှင်လန်းတက်ကြွစွာပြုံးနေသော ရိုမီနာ ၏ လူသတ်မှုမှာ အီရန်တစ် နိုင်ငံလုံးက ရှုံ့ချကြပြီး သူ့ဖခင်မှာထောင်ထဲတွင် တရားရင်ဆိုင်ရန် စောင့်ဆိုင်းနေပါသည်။

အီရန်နိုင်ငံ၏အမြင့်ဆုံးခေါင်းဆောင်ကြီး (Ayatollah Ali Khamenei) ကလူသတ်မှုကို ပြစ်တင်ရှုံ့ချ လိုက်ပြီး ပြင်းပြင်းထန်ထန်အပြစ်ပးရန်တောင်းဆိုထားသည်။ တစ်ချို့ကလည်း ရိုမီနာ ကိုအပြစ်တင်ကြပြီး မိန်းကလေးသည် မိသားစု၏ ဂုဏ်သိက္ခာကိုထိန်းသိမ်းရမည်ဟုပြောကြသည်။ သူ့ဖခင်ကို တည်ဆဲအစ္စလာမ် ဥပဒေအရ အပြစ်မပေးသင့်ဟုပြောသူကပြောကြသည်။

လန်ဒန်တွင်ခိုလှုံနေသော လူ့အခွင့်အရေးရှေ့နေ ဆတ် (Shadi Sad) ကမှု ထိုဥပဒေမှာ သဘာဝအ တိုင်းမဟုတ် သောဥပဒေများဖြစ်ကြောင်း၊ အီရန်နိုင်ငံရှိ မိန်းကလေးများနှင့် ကလေးများမှာ အသေခံရန်အတွက် မဟုတ်ကြောင်း၊ ဖြင့်ပြောဆိုသည်။

သမ္မတရပ်ဆန်ဂျာနီက မိန်းကလေးများကို ကာကွယ်သည့် ဥပဒေကိုအမြန်ဆုံးချပေးရန်တောင်းဆို လိုက်ပြီး ထိုဥပဒေမှာ နှလုံးသားရေးရာခံစားချက်၊ လိင်ဆိုင်ရာနှင့်ကိုယ်ခန္ဓာကိုအကြမ်းဖက်မှုတို့ကိုကျူးလွန်သူ များအားထောင်ချနိုင်သည့်ဥပဒေဖြစ်သည်။ ဥပဒေပါလီမန်ကိုတင်ထားသည်မှာ ဂ နှစ်ရှိပြီဖြစ်သည်။ ယခုဇွန်လ ၇ ရက်နေ့ကဤဥပဒေကို ပြဌန်းလိုက်ပြီဖြစ်သည်။ ဤဥပဒေသာ ပြဌန်းထားခဲ့လျင် ရိုမီနာမှာ သေချင်မှ သေရ လိမ့် မည်ဟုပြောဆိုဝေဖန်နေကြသည်။

နောက်ထပ် ဥပဒေတစ်ခုဖြစ်သော ကလေးကိုစွန့်ပစ်မှု စသောအကြမ်းဖက်မှုများ ကျူးလွန်သူကိုအပြစ် ပေးနိုင်သောဥပဒေမှာ ပါလီမန်တွင် ၁၁ ကြာပြီဖြစ်သည်။ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုများတိုးပွားလာနေပြီး၊ မိသားစု ကာကွယ်ရေးအရာရှိချုပ်က နိုဝင်ဘာလကပြောခဲ့သည်မှာ ဤအမှုမျိုးမှာ ယမန်နှစ်နှင့်စာသော် ၂၀% မျှတိုးပွား လာခဲ့သည်။

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ကြောင့် လော့ဒေါင်းချထားချိန်တွင် ဤအိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုများမှာ ၃ ဆမျှတိုးတက် လာပြီး တယ်လီဖုန်း၊ Hot Line မှာ တစ်နေ့လျှင်အကြိမ် ၄၀ဝ၀ မျှခါ်နေကြသည်ဟုသိရသည်။ ဤပါလီမန်အ သစ်ကို ဖေဖော်ဝါရီလ ကအသစ်တင်မြောက်ထားခြင်းဖြစ်ပြီး ပြုပြင်ရေးသမားများဝေဖန်တတ်သူ အများအပြား မှာ ပါလီမန်မှထုတ်ပယ် ခြင်းခံကြရပါသည်။ လွှတ်တော်ထဲတွင်ရှိသော ကွန်ဆာဗေးတစ်များမှာ အနောက်ကို နွယ်သည့် မိသားစုဥပဒေ များကိုပယ်ချခဲ့သည်က များပါသည်။

ဥပဒေပြောင်းလဲသော်လည်း မိမိကလေးကိုသတ်ပစ်ခဲ့သည့် ဖခင်ကိုပေးသည့်ပြစ်ဒဏ်မှာ ဘာမှပြောင်း လဲမည်မဟုတ်ပါ။ အီရန်နိုင်ငံတွင် လူသတ်မှုများမှာ အစ္စလာမ် ဥပဒေ (Shariah Law) ကိုအခြေခံပြီး မျက်စေ့ ကို မျက်စေ့ခြင်း (Eye for an eye) လဲရမည်ဖြစ်သည်။ သို့သော်အစ္စလာမ်ဥပဒေက မိမိကလေးကိုသတ်သူကို တကဲ့ လူသတ်မှုကြီးအဖြစ်မသတ် မှတ်ပေ။ ကလေး၏ဖခင်နှင့် ဖခင်ဘက်က ဖခင်ကို ကာကွယ်စောင့်ရှောက် သူ (Gurdian) အဖြစ်သဘောထားပါသည်။

သို့သော် မိမိကလေးကို သတ်ပစ်သည့်မိခင်များမှာမှု အရေးယူအပြစ်ပေးခြင်းခံရမည်ဖြစ်သည်။ ရိုမီနာ ၏ ဖခင်က မသတ်မီအကြိမ်များစွာခြိမ်းခြောက်ခဲ့ပါသည်။ သူ့မိခင်က ပြောပြသည်မှာ သမီးတွင်ချစ်သူရှိနေပြီ ဆိုသည်ကို သိသည်နှင့် ဖခင်ဖြစ်သူမှာဒေါသအမြက်ထွက်ခဲ့ကြောင်း။ ထို့နောက်သေစေရန်ကိုသာနေ့တိုင်းပြော နေခဲ့ကြောင်း။ ရည်းစားဖြစ်သူအမျိုးသားမှာ ဤကလေးမ ၁၂ နှစ်အရွယ်ထဲက ချစ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ လက်ထပ် ယူရန်လည်း ရည်ရွယ်ပြီး ဖြစ်ကြောင်းပြောပြပါသည်။ မိန်းကလေး၏ဖခင်မှာ အမျိုးသား၏မိသားစုကို မကြိုက် မနှစ်သက်၍ပြဿနာဖြစ်ရကြောင်း၊ အသက်အရွယ်ကွာခြားမှုကြောင့်မဟုတ်ကြောင်းသိရသည်။

သူက သမီးငယ်၏ တယ်လီဖုန်းကိုသိမ်းလိုက်ပြီးအိမ်ထဲမှအပြင်မထွက်ရန်အမိန့်ထုတ်၍ သူ့ကိုကြောက် လန့်အောင်လုပ်ခဲ့ပါသည်။ တစ်နေ့တွင်ဖခင်ဖြစ်သူက ကြွက်သတ်အဆိပ်နှင့် ကြိုးတစ်ချောင်းကိုယူလာပြီးသမီး ကိုသတ်သေရန်အကြံပေးခဲ့သည်။ သတ်သေလျင်သူက သတ်စရာမလိုတော့ပေ။ မိန်းကလေးမှာ အိမ်မှထွက် ပြေးခဲ့ပြီး သူ့အဖေကိုစာတစောင်ရေးထားခဲ့ရာ “သူကဖခင်က သတ်ရန်ကြံနေသဖြင့် ပြေးရခြင်းဖြစ်ကြောင်း ဘယ်သူကမေးမေးသေပြီဟုပြောရန်” ရေးသားခဲ့သည်။

မိန်းကလေးတို့၏အခွင့်အရေးမှာ အီရန်နိုင်ငံတွင်မရှိသလောက် ဆိတ်သုန်းနေပြီး ၁၉၇၉ခု အစ္စလာမ် တော်လှန်ရေးပြီးကတည်းက ကွယ်ပျောက်လုနီးဖြစ်ခဲ့သည်။ ထိုလှုတ်ရှားမှုမှာ ၂၀ဝ၉ ခုနှစ်တွင် မတရားအမှု အဖြစ်ကြေညာခံရသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် နိုင်ငံလုံခြုံရေးကိုနှောင့်ယှက်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။
ဤနိုင်ငံတွင်အရေးပါသော နိုဗယ်ငြိမ်းချမ်းရေးဆုရှင် အဘာဒီ (Shirin Ebadi) နှင့်မိန်းမများ၏ ရှေ့နေ ဆိုတူဒါ (Nasrin Sotoudeh) တို့မှာ နယ်နင်ဒဏ်ခံ၍ဖြစ်စေ၊ ထောင်သွင်းအကျဉ်းချ၍ဖြစ်စေခံနေရပါသည်။

(၃)
သူမထွက်ပြေးပြီး ၃ ရက်မြောက်သောအခါ ဖခင်ကသမီးပုန်းနေရာကိုတွေ့သွားပြီး ပုလိပ်ကိုတိုင်ကြား ပါသည်။ အမျိုးသားလုပ်သူက ပြန်ပေးဆွဲထားသည်ဟုဆိုသည်။ မိန်းကလေးကသူ့အလိုဆန္ဒအရ ထွက်ပြေးခြင်း ဖြစ်သည်ဆိုသဖြင့် ပြန်ပေးဆွဲခြင်းအမှုကို ရုတ်သိမ်းခဲ့သည်။ ရိုမီနာက ရဲကိုသူမအားဖခင်ထံပြန်မပို့ရန်တောင်း ဆိုသော်လည်းမအောင်မြင်ခဲ့။ အာရှပ်ဖီကလည်း ကလေး၏လုံခြုံရေးကိုသူ တာဝန်ယူပါသည်ဟုပြောခဲ့သည်။
နောက်တစ်နေ့ညတွင် ရိုမီနာအသတ်ခံခဲ့ရခြင်းဖြစ်ပါသည်။

ကိုသန်းလွင်
Ref: Beheading roils Iran on treatment of women By Farnaz Fassihi New York Times June 8 2020