ကိုသန်းလွင် - ဆွီဒင်နိုင်ငံ၏ရောဂါကာကွယ်ရေးပုံစံ

(မိုးမခ) နို၀င်ဘာ ၂၅၊ ၂၀၂၀

(၁)

ဧပြီလ ၅ ရက်နေ့က မစ္စတာတက်နဲလ်(Anders Tegnell) ဆွီဒင်နိုင်ငံရောဂါပြန့်ပွားမှု တိုက်ဖျက်ရေးဌာန အကြီးအကဲလုပ်သူက ဥရောပကောင်စီ ရောဂါကာကွယ်ရေး ( European Centre For Disease Prvention) ဌာနသို့ အီမေးလ်တစ် စောင်ပေးပို့ခဲ့သည်။ ထိုစာတွင်“ဖေ့မတ် (Face Mask) မျက်နှာဖုံးတပ်ခြင်းသည် လူထုအ တွင်းရောဂါပြန့်ပွားမှုကို နှေးကွေးစေသည်” ဆိုသောအချက်ကို ပြန်လည်စဉ်းစားသင့်ပါသည် ဟူ၍ ဖြစ်သည်။

ထိုစာတွင်ရောဂါရှိကြောင်း လက္ခဏာမပြသသူများသည် ရောဂါကိုပြန့်ပွားခြင်းအတွက် တာဝန်ရှိသည်ဟု မပြောနိုင်သေးပါဟုဖော်ပြခဲ့သည်။ ထို့ပြင်လေထုအတွင်းမှရောဂါကူးသည်ဆိုခြင်းမှာလည်း လူတစ်ဦးနှင့် တစ်ဦး ဆက်သွယ်ခြင်း၊ အချင်းချင်းယုံကြည်မှုကိုပျက်ပြားစေပြီး ကျန်းမာရေးဝန်ထမ်းများအတွက် မကောင်းပါဟု ဖော်ပြ ခဲ့သည်။

(၂)

မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ၊ ဧပြီလ ၈ ရက်နေ့တွင် အီးစီဒီစီမှအကြံပေးချက်ကို သိပ္ပံပညာရှင်များ၏သဘော တူညီ မှုနှင့်ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့ပါသည်။ မျက်နှာဖုံးနှင့်ပတ်သတ်၍ အထူးသဖြင့် အလုပ်ရှုပ်သောပိတ်မိနေသော နေရာ များကို လာရောက်သည့်အခါများတွင်လိုအပ်သည်ဟုဖော်ပြခဲ့သည်။ သို့တစေ တက်နဲ ကမှု တွေ့ရှိချက်မှာ အား နည်းသည်ဟုဆိုပါသည်။

ဆွီဒင်နိုင်ငံ၏ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်အပေါ်တုန့်ပြန်ချက်မှာ ကမ္ဘာနိုင်ငံများနှင့် စာသော်များစွာကွဲလွဲလျက်ရှိပါသည်။ အစိုးရ က “လော့ဒေါင်းလုပ်ပါသည်” ဟု ဘယ်သောအခါကမှ မကြေညာခဲ့ပါ။ နေ့ကလေးထိန်းကျောင်းများ နှင့် မူလတန်း ကျောင်းများကို ဖွင့်ခွင့်ပေးခဲ့သည်။ ကမ္ဘာမြို့ကြီးများမှာ တစ္ဆေမြို့ကြီးများကဲ့သို့ ဖြစ်နေချိန်တွင် ဆွီဒင် နိုင်ငံရှိစားသောက်ဆိုင်များမှာ စားကြသောက်ကြနှင့် သောသောညံနေသည်။ အားကစားရုံများတွင်လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်သူများနှင့် ပြည့်နေခဲ့သည်။ ဤကွဲပြားမှုကို ဂျာနယ်လစ်များ ဝေဖန်သူများကကြိုက်နှစ်သက်ကြ၍ အပြန်အ လှန်ငြင်းခုန်ခဲ့ကြပါသည်။ ဤအပြုအမူသည်ဉာဏ်ထက်မြက်လာခြင်းလား၊ တက်နဲလ်တစ်ယောက်လမ်းပျောက် သွားခြင်းလား မဝေခွဲနိုင်ခဲ့ကြပါ။

နိုင်ငံအနေဖြင့် ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာကိစ္စများကို လုံးဝလစ်လျူရှုခဲ့သည်တော့မဟုတ်ပါ။ စတိုးဆိုင်များ၊ စားသောက်ဆိုင်များ ဖွင့်ထားကြသော်လည်း အခြားဥရောပနိုင်ငံများမှာကဲ့သို့ ဆွီဒင်လူမျိုးတို့သည် မိမိတို့အိမ် များတွင်သာနေခဲ့ကြပါသည်။ Survey လုပ်သူများနှင့် မိုဘိုင်းဖုန်းဒေတာများမှ သိရသည်မှာ ဆွီဒင်လူမျိုးတို့ သည် မိမိတို့အိမ်များတွင်သာ အနေများခဲ့ကြပါသည်။

သို့သော် လူတို့၏နေ့စဉ်ဘဝကို မနှောင့်ယှက်လိုသော ဆွီဒင်သည် တစ်ခြားဥရောပနိုင်ငံများကဲ့သို့တင်း ကြပ်သောအမိန့်မျိုးကို မချမှတ်ခဲ့ပေ။ တစ်ဖက်ကလည်း (Herd Immunity) ကဲ့သို့ လူအများတွင် ရောဂါကူး စက်ပြန့် ပွားသွားပြီး နောက်ပိုင်းတွင်ရောဂါပြန့်ပွားမှုကို ရပ်တန့်စေနိုင်ခြင်းမျိုးကို မျှော်လင့်ခဲ့သည်လား မပြော တတ်ပေ။ ဆွီဒင်လူမျိုးများကို မျက်နှာဖုံးတပ်ဆင်ခြင်းကို အားမပေးခဲ့၊ လူအများကိုထိတ်လန့်စေခြင်းကိုမဖြစ် စေလို၍ဟုဆိုသည်။ နည်းလမ်းမကျဘဲ တပ်ထားပါကလည်း လုံခြုံသည် ထင်သွားနိုင်သည်။ အချို့လူများက မျက်နှာဖုံးတပ်ဆင်ရမည်ဟု ညွှန်ကြားသူများကို အရေးယူ၍ တခါတရံအလုပ်မှပင် ထုတ်ပစ်ခဲ့သည်။

ယခုလအထိ အစိုးရ၏တရားဝင်ပေါ်လစီမှာ လူတစ်ယောက်သည်လက္ခဏာမပြသေးဘူး ဆိုလျင် ဗိုင်းရပ် ကို မပြန့်ပွားစေနိုင်ဟူ၍ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်လက္ခဏာမပြမချင်း ရောဂါရှိသူများနှင့်နီးစပ်စွာနေခဲ့သူများ မိသားစု ဝင်မိတ်ဆွေရင်းချာများကို အလုပ်လုပ်ခြင်း၊ ကျောင်းတတ်ခြင်းစသည်တို့ကိုခွင့်ပြုခဲ့သည်။

ရောဂါရှိမရှိစမ်းသပ်ခြင်းမှာ အများတကာတို့ထက်နောက်ကျခဲ့ပါသည်။ ထို့အတူContact Tracingမှာလည်း လည်း ဂျာမနီ၊ နော်ဝေး၊ တို့တွင် လူပေါင်းရာချီ၍လုပ်နေကြချိန်တွင် ဆွီဒင်၌ ရောဂါရှိသူများသည် မိမိဘာလုပ် သည် ဘယ်ကိုရောက်ခဲ့သည်ကို အချို့နေရာ district များ၌သာပြောပြရန်လိုအပ်ခဲ့ပါသည်။

ဆွီဒင်တို့၏နမှုနာကိုလိုက်လံအတုခိုးသူများလည်းရှိခဲ့ပါသည်။ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်အတွက် တင်းကြပ်မှုများလုပ် သည့်ဘာလင်မြို့တွင် သြဂုတ်လကဆန္ဒပြကြရာတွင် ဆွီဒင်အလံကိုဝှေ့ရမ်းခဲ့ကြပါသည်။ ထရန့်၏ရောဂါတိုက် ဖျက်ရေးအဖွဲ့တွင် ပါဝင်သူ ဒေါက်တာ အက်တလပ် (Dr Scott Atlas) သည် ဆွီဒင်ပုံစံအတိုင်းလုပ်ဆောင်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့ပါသည်။ အစိုးရ ကိုဝေဖန်သူနည်းပြီး အများသဘောတူလုပ်ငန်းများကိုအားပေးသော ဆွီဒင်နိုင်ငံ လူထုကလည်း အစိုးရ၏လုပ်ရပ် ကိုထောက်ခံခဲ့ကြပါသည်။

သို့သော် ဆွီဒင်နိုင်ငံ၏သတင်းစာများ၊ ဂျာနယ်လစ်များ၊ သိပ္ပံပညာရှင်များ၊ ဆေးရုံအလုပ်သမားတို့အကြား တွင် ငြင်းခုန်မှုများရှိခဲ့ပါသည်။ ပထမဦးစွာ ၂၂ ယောက်အဖွဲ့ခေါ်သိပ္ပံပညာရှင်များ ကတင်းကြပ်သောစည်းကမ်း များချမှတ်ရန်တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ထိုအဖွဲ့သည် လူ ၅၀ ဦးအထိ တိုးပွားခဲ့ပြီးထောက်ခံသည့် လူ ၁၅၀ ခန့်နှင့် နောက်ပိုင်းတွင် Covid-19 အဖွဲ့ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ဆွီဒင်တို့၏ ဖြစ်ချင်ရာဖြစ် ပေါ်လစီမှာ တန်ဖိုးကြီးစွာပေးခဲ့ရပြီးသေနှုန်းမှာ ဖြစ်ခါစက အမေရိကန်တို့၏ သေနှုန်းနှင့် နှိုင်းယှဉ်နိုင်ခဲ့ပါသည်။ ဗိုင်းရပ်သည်ခုခံနိုင်စွမ်းမရှိ သူတို့အပေါ်တွင်ပိုဆိုးသည်။ လူအိုရုံများ တွင်လူ ၁၀ဝ၀ ကျော်မှာ ရက်သတ္တပါတ်အနည်းငယ်အတွင်းသေဆုံးခဲ့သည်။ လူအိုရုံတွင်စုစုပေါင်း ၁၄,ဝ၀ဝကျော်ရှိသည့် အနက် ၇% သေဆုံးသည်။ သေဆုံးသူအများစုမှာ ဆေးရုံသို့ပင် မရောက်လိုက်ရပေ။

ဇန်နဝါရီလအတွင်း တရုတ်ပြည်ဝူဟန်တွင်ကူးစက်တတ်သောဗိုင်းရပ်ရောဂါတခုဖြစ်ပွားခဲ့သည် ဟုသတင်း ထွက်ပေါ်ခဲ့ပြီး လန်းဆက် (The Lancet) မဂ္ဂဇင်းတွင် ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်နေ့ပါလာခဲ့ သော်လည်းဆွီဒင်အစိုးရ က ဘာမအရေးယူ မဆောင်ရွက်ခဲ့ပါ။ ဆရာဝန်တစ်ဦးက တက်နဲလ်ဆီသို့ စာရေးခဲ့ပြီး တရုတ်ပြည်က ခရီးသွား လာသူများကိုလက်ခံရန်မသင့်ကြောင်း အကြံပေးခဲ့ပါသည်။ တက်နဲလ်က ကမ္ဘာ့ကျန်း မာရေး အဖွဲ့ကြီးက ထိုလုပ်ရပ်မျိုးကိုအားမပေးကြောင်း အကြောင်းပြန်ခဲ့ပါသည်။

ဖေဖော်ဝါရီလကျောင်းများပိတ်ချိန်တွင် လူအများက အဲ့ပ် တောင်တန်းဆီသို့ စကီး စီးရန်သွားရောက်ခြင်း ကိုလည်း အစိုးရကအားပေးခဲ့ပါသည်။ အီတလီမြောက်ပိုင်းတွင် ထိုအချိန်ကရောဂါအပြင်းအထန်ဖြစ်ပွားနေရာ အဲ့ပ် တောင်တန်းမှ ပြန်လာသူများကို ကွာရန်တင်းလုပ်ရန် ကိစ္စ အစိုးရကိုမေးခဲ့သော်လည်း “စိုးရိမ်စရာ မရှိ ကြောင်း” သာပြန်ကြားခဲ့သည်။

မတ်လ ၇ ရက်တွင် စတေးဟုမ်း၌ဂီတပွဲတော်တရပ်ကိုကျင်းပခဲ့ပါသည်။ မတ်လ ၁၂ ရက်နေ့တွင် အစိုးရက စမ်းသပ်ပေးနိုင်သည်ထက် ရောဂါအဖြစ်များခဲ့ပါသည်။ အစိုးရ၏ပေါ်လစီမှာ လက္ခဏာဆိုးဆိုးရွားရွားပြသူများကို သာစမ်းသပ်ကြည့်ရန်ပင်ဖြစ်သည်။ အိုင်စီယူအိပ်ယာ ( ICU bed) များအနေဖြင့် စတေးဟုမ်းတွင်င် ၉၀ သာရှိ ရာ လူနာက ၅၀ဝ ကျော်နေပါ သည်။ ထိုနေ့မှာပင်နော်ဝေးက ကျောင်းများ၊ အလုပ်ရုံများကိုပိတ်၍ဥရောပတိုက် တွင် နယ်ခြားများကိုလည်း ပိတ်ခဲ့ကြပါသည်။

နောက်အပါတ်ထဲတွင် တက်နဲလ်က ရောဂါဖြစ်သူ နည်းပါးရေး (Flatten The Curve) ဟုဆိုကာ လူ ၅၀ဝ ထက်ပို၍ မစုဝေးရအမိန့် ထုတ်ပြန်ပါသည်။ နေ့ကလေးထိန်းနှင့် ၉ တန်းအထိကျောင်းများကိုဖွင့်လှစ်ထားခဲ့ သည်။ အထက်တန်းနှင့် တက္ကသိုလ် များကိုသာ အွန်လိုင်းသင်တန်းများပေးခဲ့သည်။ မတ်လနောက်ပိုင်းတွင် ဆေးရုံတက်ရသူ တနေ့လျင်လူ ၃၀ ကျော်ရှိပြီး ဧပြီလရောက်သောအခါ တစ်နေ့လျင် လူ ၉၀ မျှသေကြရသည်။ မတ်လ ၁၇ ရက်ကထုတ်ပြန်သောဆွီဒင်ကျန်းမာရေး၀န်ကြီးဌာနက ထုတ်ပြန်သော ညွှန်ကြားစာတွင် အသက် ၈၀ ကျော်သူများ (သို့) BMI လူအရပ်နှင့်အလေးချိန်အချိုး ၄၀ ထက်ကျော်သူများကို ဆေးရုံကလက်မခံရန်ညွှန် ကြားသည်။ သူတို့သည် နာလံထရန် မလွယ်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။

မတ်လ ၂၅ ရက်တွင်ရောဂါဖြစ်သူ၊ ဆေးရုံရောက်သူများ တစ်နေ့လျင် ၃၀ဝ ကျော်သည်။ ဧပြီလ ၇ ရက်နှင့် ၉ ရက်များတွင် လူတစ်သန်းလျင်သေနှုန်းမှာ အီတလီ ထက်များပြားနေသည်။ ဆွီဒင်တွင် ရောဂါဖြစ်သော လူဦး ရေ ၉၄,၀ဝ၀ တွင် ၆,၀ဝ၀ ဦးသေခဲ့ကြသည်။ လူဦးရေ ၁ သန်းလျှင် ၅၉၀ ဦးသေရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ လူသေနှုန်း မှာ လူတစ်သန်းလျင် အမေရိကန်တွင် ၅၉၁ ဦးရှိပြီး အီတလီတွင် ၆၀ဝ ဦး၊ နော်ဝေး တွင် ၅၀ ဦးရှိပြီး ဒိန်းမတ် တွင် ၁၀၈ ဦး၊ ဂျာမနီတွင် ၁၁၃ ဦးရှိသည်။

(၃)

ကိုဗစ်-၁၉ ရောဂါပိုးမှာ မြင်ရသည်မဟုတ် အနံ့ အရသာ အရောင်အဆင်း ဘာကိုမှ မတွေ့ရဘဲ ရောဂါ ကူးစက်နေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ သိပ္ပံနည်းမကျသောနည်းလမ်းဖြင့်တွေးဆရော်ရမ်း၍ကုသရသည်မဟုတ်ပါ။ မမြင်ရ မတွေ့ရသည့်အချိန်တွင် မိမိဘက်က လုံခြုံရေးက်ု အဓိကထား၍ မျက်နှာဖုံး တပ်ရန်ကိစ္စ၊ လက်ဆေးရန်ကိစ္စ၊ လူအုပ်ထဲသို့မသွားရန်ကိစ္စ Social Distancing စသော အခြေခံအချက်များကို လိုက်နာသင့်ပါသည်။

ကိုသန်းလွင်

Ref: Sweden’s Gamble, Grechen Voget. Science 9 October 2020