မောင်ရစ် - ၂၀၂၀အတွက် ခေတ်စားတဲ့ ကိုဗစ်စကားလုံးများ

(မိုးမခ ဘာသာပြန်) နိုဝင်ဘာ ၂၄၊ ၂၀၂၀

အောက်စ်ဖို့အဘိဓာန် ထုတ်ဝေတဲ့ အင်္ဂလန်ဘာသာစကားအသင်းကြီးက နှစ်စဉ် ခေတ်အစားဆုံး စကားလုံး ထုတ်ပြန်လေ့ရှိရာမှာ သည်နှစ်ကတော့ ထူးထူးခြားခြားပဲ စကားလုံး (အသုံးအနှုံး) တခုတည်းနဲ့ သည်နှစ်ကို ကိုယ်စားပြုလို့ မရဘူးလို့ ဝန်ခံလိုက်ပါတယ်။ အကြောင်းတော့ သည်နှစ်က ကပ်ဆိုက်တဲ့နှစ် ဖြစ်တာမို့ ဘာသာစကား အသုံးတွေအပေါ် သက်ရောက်မှုတွေက အများကြီး ဖြစ်နေလို့ပါတဲ့။

ဟိုးတုန်းက ခေတ်စားတဲ့အသုံးတွေထဲမှာ selfie, vape နဲ့ unfriend တို့ ရှိခဲ့ဖူးပါတယ်။ ၂၀၁၇ တုန်းကတော့ toxic (အဆိပ်အတောက်) ခေတ်စားပြီး ၂၀၁၉ မှာ “Climate emergency” ရာသီဥတုအရေး(ပေါ်) က ခေတ်အစားဆုံး စကားလုံး ဖြစ်ပါတယ်။ အဲသည် ၂၀၁၉ မှာ ဂရီတာ(Greta) ဆိုတဲ့ ဆယ်ကျော်သက်ကျောင်းသူလေးက တကမ္ဘာလုံး တုန်သွားအောင် ပတ်ဝန်းကျင်ထိန်းသိမ်းရေးနဲ့ ရာသီဥတုအရေးပေါ်ကုစားနိုင်ရေးကို လှုံဆော်ခဲ့တာ ရှိပါတယ်။

သို့သော် ၂၀၂၀ လည်း ကျရော အားလုံးသိတဲ့အတိုင်းပဲ …

အောက်စ်ဖို့ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားအသင်းကြီးက ကိုဗစ်ကပ်အောက်မှာ လူအများဆုံး သုံးစွဲကြတဲ့ စကားလုံးအသုံးတခုတည်းဆိုပြီး မီးမောင်းထိုးပြဖို့ထက် အင်္ဂလိပ်စာအပေါ် ကပ်ဘေး၏ သက်ရောက်မှုကိုသာ ထုတ်ဖော်ဖို့ ဆုံးဖြတ်လိုက်ကြပါသတဲ့။

သည်အဖြစ်အပျက်ဟာ ကမ္ဘာကြီးနဲ့ ချီပြီး ဖြစ်တယ်၊ သည်နှစ်မှာ လူတွေရဲ့ သရုပ်ဖော်ပြောဆိုမှုတွေဟာလည်း အခြားနှစ်တွေနဲ့ မတူ ထူးခြားစွာ ပြောင်းလဲကုန်ကြတယ် လို့ အင်တာဗျုးမှာ သူတို့က ပြောပါတယ်။

အင်္ဂလိပ်စကားပြော နိုင်ငံတွေနဲ့ သတင်းရင်းမြစ်တွေထဲကနေ စကားလုံးပေါင်း ၁၁ ဘီလျံကို စောင့်ကြည့်ပြီး ထုတ်ဖော်ခဲ့ကြတာလို့ ဆိုပါတယ်။ မျက်မှောက်အရေးက လူတွေရဲ့ အမူအကျင့်၊ ခံစားမှုနဲ့ စိတ်ဝင်စားမှုတွေကို ဖော်ပြတဲ့ ခေတ်အစားဆုံး စကားအသုံးကို ရွေးကြတာဖြစ်လို့ လူမှုဘ၀ကို ရေရှည် ထင်ဟတ်တဲ့ စကားအသုံးအနှုံးတခုတည်းကို ရွေးတာထက် ကျယ်ပြန့်တယ်လို့ ဆိုပါတယ်။

ဥပမာ - စင်္ကာပူမှာ ကိုဗစ်ဖြစ်တော့ သုံးတဲ့ စကားလုံးတခုက circuit breaker ဖြစ်ပါတယ်။ ထူးခြားတဲ့ အသုံးပဲ။ ကူးစက်နှုန်း မြင့်လာရင် ဆားကစ်ဘရိတ်ကာဖြုတ်ချသလို လူနေမှုပုံစံကို ဖြတ်တောက် ကန့်သတ်မယ်လို့ ဆိုလိုတာ ဖြစ်ပါတယ်။

စနေတနင်္ဂနွေနဲ့ ကြားရက်တွေ သီးခြားမရှိတော့ဘူး၊ အားလုံး ရောကုန်ပြီလို့ လူတွေက ပြောကြပါတယ်။ week-days တွေ week-end တွေ မရှိတော့ဘူး၊ holidays တွေ မရှိတော့ဘူး၊ အားလုံး အိမ်တွင်းပုန်းနေရတယ်ဆိုတော့ - Blursday လို့ သုံးလာကြပါတယ်။

ကိုဗစ်ကာလထဲမှာ ငပိန်းတွေကလည်း တမှောက်ဆိုတော့ - covidiots - covid+idiots ဆိုတဲ့ အသုံးလည်း သုံးလာကြတယ်တဲ့။ ပြီးတော့ ကွန်ပြူတာမှာ မဆုံးနိုင်မပြီးနိုင် မောက်စ်နဲ့ လှည့်လည်ပြီး ကြည့်နေကြတဲ့ လူတွေအတွက်ကတော့ - doomscrolling တဲ့။

Pandemic ဆိုတာကလည်း အသုံးများဆုံးစကားပါပဲ။ သာမန်သုံးနေကျတဲ့ အဆပေါင်း ၅သောင်း၇ထောင် နှုန်း သုံးကြသတဲ့။ Coronavirus ဆိုတာ ၁၉၆၈မှာ စသုံးကြတယ်။ ဆေးပညာအသုံးအဖြစ်ကနေ အိမ်သုံးစကားလုံးအဖြစ် ထိပ်ရောက်လာပါတယ်။ အချိန် (time) ဆိုတာထက် ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ် စကားလုံးကို ပိုသုံးလာကြသတဲ့။ သဘောကတော့ ဘယ်အချိန်ရှိပြီလဲ မေးမယ့်အစား ကိုဗစ်အကြောင်းဘာထူးလဲ ပိုမေးနေကြတယ် ပေါ့။

၂၀၂၀ မှာ ခေတ်ပေါ်အသုံးစကားအသစ်တွေကတော့ - Black lives matter, Juneteenth, decolonize and Allyship တို့ ဖြစ်ပါသတဲ့။ အသားအရောင်ခွဲခြားခြင်း နဲ့ လူမှုတရားမျှတမှုနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အသုံးတွေ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါတွေက Pandemic အသုံးလောက် လူသုံးမများပါဘူးတဲ့။

ပညာရှင်အသုံးတွေထဲမှာ ရာသီဥတုအရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး အသုံးတခုလည်း ရှေ့တိုးလာပါသတဲ့။ Anthropause ဖြစ်ပါတယ်။ လူတွေက အိမ်တွင်းအောင်းပြီး အပြင်မထွက်ကြလို့ သဘာ၀ပတ်ဝန်းကျင်အပေါ် သက်ရောက်မှုကို သရုပ်ဖော်ရာမှာ သုံးတဲ့အသုံးဖြစ်ပါတယ်။

လူထုကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ အသုံးတွေထဲက Social Distancing, Flatten the curve, Lock-Down, Stay-At-Home တွေကလည်း အိမ်သုံးဝေါဟာရတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။ ပြီးတော့ အသုံးနည်းတဲ့ remote တို့ remotely တို့ကိုလည်း လူတွေက တိုးပြီး သုံးလာကြပါသတဲ့။

ရီမုတ်ဆိုတာက ဝေးလံသော သီးခြားစီရှိသောလို့ ဆိုလိုတာကြောင့် remote village, remote island, remote control တို့မှာပဲ သုံးကြပါတယ်။ အခုတော့ remote က ခေတ်စားလာလိုက်တာ - remote learning, remote working and remote work force တွေအဖြစ် ပုံပြောင်းပြီး အသုံးများလာကြတာကို တွေ့ရပါတယ်။

အရင်တုန်းက in-person (မျက်နှာချင်းဆိုင်) ဆိုတာကို သိပ်ဂရုမစိုက်ကြရာက လူလူချင်း ခွာခွာနေရတဲ့ အခြေအနေကြောင့် သည်အသုံးဟာ လက်ရှိ နယူးနော်မယ်ကို ဖွဲ့ဆိုရာမှာ အလေးအနက်ထားပြီး သုံးရတဲ့ အဆင့်ကို ရောက်လာသတဲ့။ in-person voting, in-person learning, in-person worship တို့ သုံးလာရင် လူတွေက သတိထားမိကြပါသတဲ့။

စကားလုံးတွေကို ရောပြီး စကားလိမ်လို့ပြီး သုံးတာ ခေတ်စားတဲ့ဆီမှာ blursday, covidiots တွေလိုပဲ twindemic (ကပ် ၂ခု ဆိုက်ခြင်း) infodemic (ရောဂါကပ်ဆိုးအပြင် သတင်းဆိုးကပ်ဆိုက်နေခြင်း) ကိုလည်း သုံးလာကြပါသတဲ့။


https://corealpha.org/2020/11/22/oxfords-2020-word-of-the-year-its-too-hard-to-isolate/