ကိုသန်းလွင် - ထိုင်းမှဆန္ဒပြသူများ

ကိုသန်းလွင် - ထိုင်းမှဆန္ဒပြသူများ
(မိုးမခ) အောက်တိုဘာ ၈၊ ၂၀၂၀
(၁)
မိုရာသီ၏မကြာခဏရွာချတတ်သော မိုးကလည်း သူတို့ကိုမတားဆီးနိုင်ပါ။ ထို့အတူ လုံခြုံရေးတပ်သား ၈၅၅၀ သည်လည်း သူတို့ကိုမတားဆီးနိုင်ပါ။ သူတို့လက်ထဲမှ သေနတ်များသည် လွန်ခဲ့သော အချိန်များက ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ဆူပူဆန္ဒပြခဲ့သူများကို ပစ်ခတ်ခဲ့ကြပါသည်။
လွန်ခဲ့သော စနေနေ့က ဘန်ကောက်မြို့တွင် ဆန္ဒပြသမားများစုစည်းခဲ့ကြပါသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံကိုစစ်တပ် ကြီးစိုးသောအစိုးရအဖြစ် စစ်တပ်ကရေးသောဖွဲ့စည်းပုံနှင့်အုပ်ချုပ်ရေးကို မခံမရပ်နိုင်ကြ၍ဖြစ်ပါသည်။ ယခုအခါ ဘုရင်စနစ်ကိုလည်း အလိုမရှိကြတော့ပါ။ ဆန္ဒပြသမားများက “ကြောက်ရွှံ့နေလို့ကတော့ သူတို့၏ အနာဂါတ် သည်ပြောင်းလဲမှမဟုတ်” ဟု ပြောနေကြပါသည်။
(၂)
အဆက်မပြတ်ရွာသွန်းနေသော မိုးရေများကြားမှ လော်စပီကာနှင့် သူတို့တရားဟောနေသံ ပြတ်တောင်း ပြတ်တောင်းကြားနေကြရပါသည်။ စစ်တပ်ကအာဏာကိုသိမ်းယူထားခြင်း၊ LGBTQ ခေါ် လိင်တူချင်းပေါင်းဖော် ရန်ကိစ္စ၊ လိင်ပြောင်းလဲခြင်းသိစ္စ၊ အလုပ်သမားထုအရေး၊ အမျိုးသမီးတို့၏ရပိုင်ခွင့်၊ ရောဂါဖြစ်ပွားသော ဗိုင်းရပ် ၏ စီးပွားရေးအပေါ်အကျိုးသက်ရောက်မှုစသည်ဖြင့် မကျေနပ်မှုများကို ရင်ဖွင့်နေကြပါသည်။ တရားဟောသူ များက မိုက်ခွက်မအားရအောင် တစ်ယောက်ပြီးတစ်ယောက် ဟောပြောနေကြပါသည်။
ဘုရင်စနစ်အပေါ်ဝေဖန်သံကို စနေနေ့က မှစတင်၍ကြားကြရပါသည်။ ကျွန်တော်တို့ဟာ “ကြောက်ရွံ့ခြင်း နှင့် နေနေရတာပါ” ဟုပြောကြသည်။ ထို့နောက်ပျောက်ဆုံးသွားသော ရဲဘော်များအကြောင်းပြောသည်။ သူတို့ ဟာ ဘုရင်စနစ်ကို ဝေဖန်လို့ဖြစ်ကြရတာပါ။ တစ်ချို့လူများမှာ သေသွားမှအလောင်းကိုတွေ့ကြပြီး အချို့မှာအစာ အိမ်ထဲတွင်ကွန်ကရိများနှင့်သေကြရသည်ဟု ဆိုသည်။
တနင်္ဂနွေနေ့အထိ ဆက်တိုက်ဖြစ်လာခဲ့သောဆန္ဒပြပွဲများသည် ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှစ၍အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ စစ် တပ်ဦးစီးချုပ်ဟောင်းဖြစ်သူ ဝန်ကြီးချုပ် ပရာရုသ် (Prayuth Chaun-ocha) ၏ အစိုးရမှာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်ကအကြီး အကျယ် အငြင်းပွားခဲ့ရသော ရွေးချယ်တင်မြောက်ပွဲရလဒ်အရ တိုင်းပြည်၏ခေါင်းဆောင်အဖြစ်ထိမ်းသိမ်းထား နိုင်ခဲ့ပါသည်။
ထိုစဉ်ကစ၍ အစိုးရသည် အစဉ်တစိုက်၄င်းတို့အား ဆန့်ကျင်သူများကို နိုင်ငံ၏အရေးပေါ်အခြေအနေ ဥပဒေကို အကြောင်းပြု၍ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခဲ့ပါသည်။ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ရောဂါ ကူးစက်မှုများကြောင့် နိုင်ငံတွင် အရေးပေါ်အခြေအနေကြေညာထားရပါသည်။ အဓိပ္ပါယ်မှာ ဆန္ဒပြခြင်းသည် တစ်နည်းပြောရသော် တရားမ ဝင်ပါ။ တရားဥပဒေကို ချိုးဖောက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ တင်မာဆက် (Tammasat) တက္ကသိုလ်တွင် ဆန္ဒပြပွဲစတင် ခဲ့သော်လည်း တက္ကသိုလ်က တရားဝင်ခွင့်မပြုခဲ့ပါ။ ကျောင်းသားများသည် စီတန်းရပ်ထားသောမီးသတ်ကား များကြားမှ တက္ကသိုလ် ဘောလုံးကွင်းတွင် စတင်စုစည်းမိကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။
ထို့နောက်ဆန္ဒပြသူများသည် ဆန်နမ်လောင် (Sanam Luang) ကွင်းထံသို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကြပါသည်။ နန်းတော်အနီးတွင် (Grand Palace) ရှိသောကွင်းမှာ ၂၀၁၂ မတိုင်မီအထိပြင်ပလူတို့ အဝင်အထွက် ခွင့်ပြုခဲ့ပါ သည်။ ဆန္ဒပြသူများ က ထိုကွင်းပြင်ကိုပြည်သူ့ရင်ပြင်အဖြစ်သတ်မှတ်ပြီးစုဝေးခဲ့ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဆန်နမ် လောင်မှာ တော်ဝင်မြေ၊ ပြည်သူ့မြေဟုအဓိပ္ပါယ်ရပါသည်။ စနေနေ့တွင် လူစုခွဲရမည်ဟု အစိုးရကကြေညာခဲ့ သော်လည်း လူထုကဂရုမစိုက်ခဲ့ပါ။ ၄င်း၏အနီးအနားဧရိယာတွင်ညပိုင်းတွင် လုံခြုံရေးစစ်သားများရောက်ရှိလာ ကြပါသည်။
ဆန္ဒပြသူများမှာ ရောဂါပိုးကြောင့် မျက်နှာအကာ (Mask) များတပ်ဆင်ထားကြပြီး၊ လက်ဆေးရန် (Sanitizer) နှင့် ထီးများကိုဘော်လန်တီယာများက ဖြန့်ဝေခဲ့ကြပါသည်။ စစ်တပ်ကအာဏာယူထားသည်မှာ ကြီးမားကျယ် ပြန့်လှသောကြောင့် ဆန္ဒပြသူများက ဤနည်းဖြင့် တန်ပြန်ခဲ့ကြပါသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ရွေး ကောက်ပွဲ များပြားလာသလိုအစိုးရအပြောင်းအလဲမှာလည်း များပြားလှပါသည်။
သို့သော် လွန်ခဲ့သော အနှစ်နှစ်ဆယ်ကာလတစ်လျှောက်လုံးနှင့် ယခုဆန္ဒပြပွဲများ မတူညီသည်ကတော့ ယခင်ကပေါ်လစီမတူသောအုပ်စုချင်းပြဿနာတက်ခဲ့ကြရပြီး၊ ယခုအခါ နိုင်ငံတွင် ဒီမိုကရေစီထွန်းကားရေးနှင့် တစ်ချိန်က ကဲ့သို့ ပွင့်လင်းမြင်သာသော အစိုးရကသာကာလကြာရှည်စွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့ခြင်း၊ နိုင်ငံကိုလွတ်လပ် ခြင်း၊ တရားမျှတခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေလိုသောသဘောကို တွေ့မြင်နေကြရပါသည်။
ယခုဆန္ဒပြပွဲများသည် ဘယ်သူ ဝန်ကြီးချုပ်လုပ် အုပ်ချုပ်သည်ဆိုခြင်းထက် နိုင်ငံသားများ ဒီမိုကရေစီ နည်းကျကျ၊ ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိဖြင့် နေနိုင်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေကြရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အစိုးရကိုထောက်ခံနေ ကြသော လက်ရာယိမ်းသူများက ဆန္ဒပြသူများကို အမေရိကန်အစိုးရက ဘဏ္ဍာငွေကြေးထောက်ပံ့နေသည်ဟု စွပ်စွဲခဲ့သည်။ အမေရိကန်သံရုံးကကြေညာချက်တစ်ဆောင်ထုတ်ပြန်၍ထိုအကြောင်းကိုငြင်းဆိုပါသည်။ အမေရိ ကန်အစိုးရသည် ဒီမိုကရေစီနှင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကို အမြဲထောက်ခံသည်ဟုသာပါရှိပါသည်။ ထိုနည်းတူ ဟောင်ကောင်တွင်လည်း ဒီမိုကရေစီဆန္ဒပြသူများကိုအမေရိကန်အစိုးရက ငွေကြေးထောက်ပံ့သည်ဟုကောလ ဟာလသတင်း ဖြစ်နေခဲ့သည်။
ဆန္ဒပြပွဲများ၏အစမှာ ယခုနှစ်စကကျောင်းများတွင်ချမှတ်သောစည်းကမ်းများကိုမကြိုက်ကြ၍ စတင်ဖြစ် ပေါ်ခဲ့ ရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဆံပင်တိုတိုညှပ်ရမည်။ ဆရာများရှေ့တွင်မြေကြီးကိုထိသည်အထိ ညွှတ်တွားဦးချရ မည်။ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ရောဂါကြောင် ့လော့ဒေါင်း ချထားရာမှ ပြန်ထွက်လာပြီး ကျောင်းသားများ၏စုစည်းမှုမှာ အခြား အရေးဆိုစရာရှိသည်တို့နှင့်အတူ ကျယ်ပြန့်သွားခဲ့ရပါသည်။
ခေါင်းဆောင်မရှိသောဆန္ဒပြသူများကအချက် ၃ ချက်တောင်းဆိုခဲ့ပါသည်။ ရွေးကောက်ပွဲပြန်လည်ကျင်းပ ပေးရေး၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအသစ်ရေးဆွဲရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအရအပြစ်ကျသူများ၊ ပြစ်ဒဏ်မှလွတ်မြောက်ရေး တို့ ဖြစ်ပါသည်။ သြဂုတ်လတွင်ဆန္ဒပြသူများက ၁၀ ချက်အထိ တိုးမြင့်တောင်းဆိုလာကြပါသည်။ ၄င်းတို့အထဲ တွင် “ဘုရင်စနစ်သည်တိုင်းပြည်၏အခြေခံဥပဒေအပေါ်တွင် မရှိစေရ” ဆိုသောအချက်တချက်ပါလာခဲ့ပါသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံသည် ၁၉၃၂ ခုနှစ်ကတည်းက ဘုရင်စနစ်ကို အပြီးတိုင်ရုတ်သိမ်းခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် ထိုအချိန်မှစ၍ နန်တော်၏သြဇာလွှမ်းမိုးမှုသည်ရှိနေခဲ့ပါသည်။ လက်ရှိဘုရင်သည် သူ့ဖခင်ကွယ်လွန်ခဲ့သည့် ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှစ၍ သူတို့ပိုင်ဆိုင်သမျှကို စည်းစိမ်ကို သူကိုယ်တိုင်စီမံခန့်ခွဲ၍အုပ်ချုပ်ခဲ့ပါသည်။
အစိုးရတွင်အပြောင်းအလဲရှိသမျှကို ဘုရင်ကအသိအမှတ်ပြုရန်လိုပြီး ၂၀၁၄ ခုနှစ်အာဏာသိမ်းချိန်တွင် ဝန်ကြီးချုပ်က ထိုအချက်ကိုလိုက်နာခဲ့ပါသည်။ ထိုင်းတွင် ဘုရင်စနစ်ကို မချေမငံပြုသူသည်ထောင်ဒဏ် ၁၅ နှစ် အထိ အပြစ်ပေးခံရနိုင်ပါသည်။
(၃)
နန်းတော်ရှိရာမြေ၏ကွင်းပြင်တွင် ၁၉၃၂ ခုနှစ်ဘုရင်စနစ်ဖျက်သိမ်းစဉ်က တိုင်းပြည်၏ကြေညာချက်အဖြစ် “ဤမြေသည် လွတ်လပ်သောပြည်သူတို့၏မြေဖြစ်သည်” ဟူသောစာတမ်းရေးထားသည့် ကြေးပြား (Pleaque) ပြားတခုကိုရေး၍ မြေကြီးတွင် အင်္ဂတေဖြင့်သေချာကိုင်ထားခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သော ၃ နှစ်က ထို ပလိပ်ပြား မှာ ပျောက်ဆုံးသွားပြီး ဘုရင်စနစ်ကိုချီးကြူးထားသည့်ပလိပ်ပြားဖြင့် အစားထိုးထားသည်။ ယခု စက်တင်ဘာ ၂၀ ရက်နေ့ နံနက်က “ဤမြေကို ထိုင်းလူမျိုးများသာပိုင်သည် “ ဟုစာတမ်းပါ ပလိပ်ပြားအသစ်ကို အင်္ဂတေဖြင့် အသေကိုင်ခဲ့ကြသည်။
ကျောင်းသားထဲမှခေါင်းဆောင် ပန်နုစာရာ (Panusaya Sithijirawattanaku) က သူတို့သည် ဘုရင်စနစ် ကိုတိုက်ခိုက်ခြင်းမဟုတ်ကြောင်း၊ ဘုရင်စနစ်ကို တိုင်းသူပြည်သားများ ဒီမိုကရေစီ၏အပေါ်မှ အေးအေးဆေး ဆေးနေစေလို ကြောင်းပြောဆိုသည်။ သူကဘုရင်၏ အတိုင်းအဆမရှိသောပါဝါကိုထိန်းချုပ်ရန်၊ နန်းတော်၏ ဘဏ္ဍာရေးရာများ ကို စည်းကမ်းတကျ ထိန်းချုပ်ရန်နှင့် ဘုရင်စနစ်ကို လွတ်လွတ်လပ်လပ်ဝေဖန်ခွင့်ပေးပါရန် တို့ကိုသာတောင်းဆိုသည်။ သူတို့သည်ဘုရင်၏အကြံပေးအဖွဲ့ (Privy Council) သို့သူတို့ရေးသော စာကိုပေး အပ်လိုကြသည်။ ရဲတပ်ဖွဲ့က သူတို့ကို တားမြစ်ပြီး စာပေးသူတစ်ယောက်တည်းကိုသာ ဗဟိုကောင်စီဝင်လူကြီး တစ်ဦးကိုပေးရန် ခွင့်ပြုသည်။ ထိုအချိန်က ဘုရင်သည် နိုင်ငံတွင်း၌မရှိ၊ နိုင်ငံခြားသို့ခရီးသွားသည်ဟုသာသိကြ ရသည်။
ကျောင်းသားများ၏တောင်းဆိုချက်များပါဝင်သောစာသည် ဘုရင်၏အတိုင်ပင်ခံ ဥက္ကဌ ထံသို့ရောက်မှာ သေချာပါသည်။
ကိုသန်းလွင်
Ref: Protest Shake Bangkok, Hannah Beech New York Times September 19, 2020
(၁)
မိုရာသီ၏မကြာခဏရွာချတတ်သော မိုးကလည်း သူတို့ကိုမတားဆီးနိုင်ပါ။ ထို့အတူ လုံခြုံရေးတပ်သား ၈၅၅၀ သည်လည်း သူတို့ကိုမတားဆီးနိုင်ပါ။ သူတို့လက်ထဲမှ သေနတ်များသည် လွန်ခဲ့သော အချိန်များက ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ဆူပူဆန္ဒပြခဲ့သူများကို ပစ်ခတ်ခဲ့ကြပါသည်။
လွန်ခဲ့သော စနေနေ့က ဘန်ကောက်မြို့တွင် ဆန္ဒပြသမားများစုစည်းခဲ့ကြပါသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံကိုစစ်တပ် ကြီးစိုးသောအစိုးရအဖြစ် စစ်တပ်ကရေးသောဖွဲ့စည်းပုံနှင့်အုပ်ချုပ်ရေးကို မခံမရပ်နိုင်ကြ၍ဖြစ်ပါသည်။ ယခုအခါ ဘုရင်စနစ်ကိုလည်း အလိုမရှိကြတော့ပါ။ ဆန္ဒပြသမားများက “ကြောက်ရွှံ့နေလို့ကတော့ သူတို့၏ အနာဂါတ် သည်ပြောင်းလဲမှမဟုတ်” ဟု ပြောနေကြပါသည်။
(၂)
အဆက်မပြတ်ရွာသွန်းနေသော မိုးရေများကြားမှ လော်စပီကာနှင့် သူတို့တရားဟောနေသံ ပြတ်တောင်း ပြတ်တောင်းကြားနေကြရပါသည်။ စစ်တပ်ကအာဏာကိုသိမ်းယူထားခြင်း၊ LGBTQ ခေါ် လိင်တူချင်းပေါင်းဖော် ရန်ကိစ္စ၊ လိင်ပြောင်းလဲခြင်းသိစ္စ၊ အလုပ်သမားထုအရေး၊ အမျိုးသမီးတို့၏ရပိုင်ခွင့်၊ ရောဂါဖြစ်ပွားသော ဗိုင်းရပ် ၏ စီးပွားရေးအပေါ်အကျိုးသက်ရောက်မှုစသည်ဖြင့် မကျေနပ်မှုများကို ရင်ဖွင့်နေကြပါသည်။ တရားဟောသူ များက မိုက်ခွက်မအားရအောင် တစ်ယောက်ပြီးတစ်ယောက် ဟောပြောနေကြပါသည်။
ဘုရင်စနစ်အပေါ်ဝေဖန်သံကို စနေနေ့က မှစတင်၍ကြားကြရပါသည်။ ကျွန်တော်တို့ဟာ “ကြောက်ရွံ့ခြင်း နှင့် နေနေရတာပါ” ဟုပြောကြသည်။ ထို့နောက်ပျောက်ဆုံးသွားသော ရဲဘော်များအကြောင်းပြောသည်။ သူတို့ ဟာ ဘုရင်စနစ်ကို ဝေဖန်လို့ဖြစ်ကြရတာပါ။ တစ်ချို့လူများမှာ သေသွားမှအလောင်းကိုတွေ့ကြပြီး အချို့မှာအစာ အိမ်ထဲတွင်ကွန်ကရိများနှင့်သေကြရသည်ဟု ဆိုသည်။
တနင်္ဂနွေနေ့အထိ ဆက်တိုက်ဖြစ်လာခဲ့သောဆန္ဒပြပွဲများသည် ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှစ၍အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ စစ် တပ်ဦးစီးချုပ်ဟောင်းဖြစ်သူ ဝန်ကြီးချုပ် ပရာရုသ် (Prayuth Chaun-ocha) ၏ အစိုးရမှာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်ကအကြီး အကျယ် အငြင်းပွားခဲ့ရသော ရွေးချယ်တင်မြောက်ပွဲရလဒ်အရ တိုင်းပြည်၏ခေါင်းဆောင်အဖြစ်ထိမ်းသိမ်းထား နိုင်ခဲ့ပါသည်။
ထိုစဉ်ကစ၍ အစိုးရသည် အစဉ်တစိုက်၄င်းတို့အား ဆန့်ကျင်သူများကို နိုင်ငံ၏အရေးပေါ်အခြေအနေ ဥပဒေကို အကြောင်းပြု၍ ဖမ်းဆီးထိန်းသိမ်းခဲ့ပါသည်။ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ရောဂါ ကူးစက်မှုများကြောင့် နိုင်ငံတွင် အရေးပေါ်အခြေအနေကြေညာထားရပါသည်။ အဓိပ္ပါယ်မှာ ဆန္ဒပြခြင်းသည် တစ်နည်းပြောရသော် တရားမ ဝင်ပါ။ တရားဥပဒေကို ချိုးဖောက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ တင်မာဆက် (Tammasat) တက္ကသိုလ်တွင် ဆန္ဒပြပွဲစတင် ခဲ့သော်လည်း တက္ကသိုလ်က တရားဝင်ခွင့်မပြုခဲ့ပါ။ ကျောင်းသားများသည် စီတန်းရပ်ထားသောမီးသတ်ကား များကြားမှ တက္ကသိုလ် ဘောလုံးကွင်းတွင် စတင်စုစည်းမိကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။
ထို့နောက်ဆန္ဒပြသူများသည် ဆန်နမ်လောင် (Sanam Luang) ကွင်းထံသို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ကြပါသည်။ နန်းတော်အနီးတွင် (Grand Palace) ရှိသောကွင်းမှာ ၂၀၁၂ မတိုင်မီအထိပြင်ပလူတို့ အဝင်အထွက် ခွင့်ပြုခဲ့ပါ သည်။ ဆန္ဒပြသူများ က ထိုကွင်းပြင်ကိုပြည်သူ့ရင်ပြင်အဖြစ်သတ်မှတ်ပြီးစုဝေးခဲ့ကြခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဆန်နမ် လောင်မှာ တော်ဝင်မြေ၊ ပြည်သူ့မြေဟုအဓိပ္ပါယ်ရပါသည်။ စနေနေ့တွင် လူစုခွဲရမည်ဟု အစိုးရကကြေညာခဲ့ သော်လည်း လူထုကဂရုမစိုက်ခဲ့ပါ။ ၄င်း၏အနီးအနားဧရိယာတွင်ညပိုင်းတွင် လုံခြုံရေးစစ်သားများရောက်ရှိလာ ကြပါသည်။
ဆန္ဒပြသူများမှာ ရောဂါပိုးကြောင့် မျက်နှာအကာ (Mask) များတပ်ဆင်ထားကြပြီး၊ လက်ဆေးရန် (Sanitizer) နှင့် ထီးများကိုဘော်လန်တီယာများက ဖြန့်ဝေခဲ့ကြပါသည်။ စစ်တပ်ကအာဏာယူထားသည်မှာ ကြီးမားကျယ် ပြန့်လှသောကြောင့် ဆန္ဒပြသူများက ဤနည်းဖြင့် တန်ပြန်ခဲ့ကြပါသည်။ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် ရွေး ကောက်ပွဲ များပြားလာသလိုအစိုးရအပြောင်းအလဲမှာလည်း များပြားလှပါသည်။
သို့သော် လွန်ခဲ့သော အနှစ်နှစ်ဆယ်ကာလတစ်လျှောက်လုံးနှင့် ယခုဆန္ဒပြပွဲများ မတူညီသည်ကတော့ ယခင်ကပေါ်လစီမတူသောအုပ်စုချင်းပြဿနာတက်ခဲ့ကြရပြီး၊ ယခုအခါ နိုင်ငံတွင် ဒီမိုကရေစီထွန်းကားရေးနှင့် တစ်ချိန်က ကဲ့သို့ ပွင့်လင်းမြင်သာသော အစိုးရကသာကာလကြာရှည်စွာ အုပ်ချုပ်ခဲ့ခြင်း၊ နိုင်ငံကိုလွတ်လပ် ခြင်း၊ တရားမျှတခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေလိုသောသဘောကို တွေ့မြင်နေကြရပါသည်။
ယခုဆန္ဒပြပွဲများသည် ဘယ်သူ ဝန်ကြီးချုပ်လုပ် အုပ်ချုပ်သည်ဆိုခြင်းထက် နိုင်ငံသားများ ဒီမိုကရေစီ နည်းကျကျ၊ ဂုဏ်သိက္ခာရှိရှိဖြင့် နေနိုင်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေကြရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အစိုးရကိုထောက်ခံနေ ကြသော လက်ရာယိမ်းသူများက ဆန္ဒပြသူများကို အမေရိကန်အစိုးရက ဘဏ္ဍာငွေကြေးထောက်ပံ့နေသည်ဟု စွပ်စွဲခဲ့သည်။ အမေရိကန်သံရုံးကကြေညာချက်တစ်ဆောင်ထုတ်ပြန်၍ထိုအကြောင်းကိုငြင်းဆိုပါသည်။ အမေရိ ကန်အစိုးရသည် ဒီမိုကရေစီနှင့် တရားဥပဒေစိုးမိုးရေးကို အမြဲထောက်ခံသည်ဟုသာပါရှိပါသည်။ ထိုနည်းတူ ဟောင်ကောင်တွင်လည်း ဒီမိုကရေစီဆန္ဒပြသူများကိုအမေရိကန်အစိုးရက ငွေကြေးထောက်ပံ့သည်ဟုကောလ ဟာလသတင်း ဖြစ်နေခဲ့သည်။
ဆန္ဒပြပွဲများ၏အစမှာ ယခုနှစ်စကကျောင်းများတွင်ချမှတ်သောစည်းကမ်းများကိုမကြိုက်ကြ၍ စတင်ဖြစ် ပေါ်ခဲ့ ရခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဆံပင်တိုတိုညှပ်ရမည်။ ဆရာများရှေ့တွင်မြေကြီးကိုထိသည်အထိ ညွှတ်တွားဦးချရ မည်။ ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်ရောဂါကြောင် ့လော့ဒေါင်း ချထားရာမှ ပြန်ထွက်လာပြီး ကျောင်းသားများ၏စုစည်းမှုမှာ အခြား အရေးဆိုစရာရှိသည်တို့နှင့်အတူ ကျယ်ပြန့်သွားခဲ့ရပါသည်။
ခေါင်းဆောင်မရှိသောဆန္ဒပြသူများကအချက် ၃ ချက်တောင်းဆိုခဲ့ပါသည်။ ရွေးကောက်ပွဲပြန်လည်ကျင်းပ ပေးရေး၊ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအသစ်ရေးဆွဲရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအရအပြစ်ကျသူများ၊ ပြစ်ဒဏ်မှလွတ်မြောက်ရေး တို့ ဖြစ်ပါသည်။ သြဂုတ်လတွင်ဆန္ဒပြသူများက ၁၀ ချက်အထိ တိုးမြင့်တောင်းဆိုလာကြပါသည်။ ၄င်းတို့အထဲ တွင် “ဘုရင်စနစ်သည်တိုင်းပြည်၏အခြေခံဥပဒေအပေါ်တွင် မရှိစေရ” ဆိုသောအချက်တချက်ပါလာခဲ့ပါသည်။
ထိုင်းနိုင်ငံသည် ၁၉၃၂ ခုနှစ်ကတည်းက ဘုရင်စနစ်ကို အပြီးတိုင်ရုတ်သိမ်းခဲ့ပြီးဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် ထိုအချိန်မှစ၍ နန်တော်၏သြဇာလွှမ်းမိုးမှုသည်ရှိနေခဲ့ပါသည်။ လက်ရှိဘုရင်သည် သူ့ဖခင်ကွယ်လွန်ခဲ့သည့် ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှစ၍ သူတို့ပိုင်ဆိုင်သမျှကို စည်းစိမ်ကို သူကိုယ်တိုင်စီမံခန့်ခွဲ၍အုပ်ချုပ်ခဲ့ပါသည်။
အစိုးရတွင်အပြောင်းအလဲရှိသမျှကို ဘုရင်ကအသိအမှတ်ပြုရန်လိုပြီး ၂၀၁၄ ခုနှစ်အာဏာသိမ်းချိန်တွင် ဝန်ကြီးချုပ်က ထိုအချက်ကိုလိုက်နာခဲ့ပါသည်။ ထိုင်းတွင် ဘုရင်စနစ်ကို မချေမငံပြုသူသည်ထောင်ဒဏ် ၁၅ နှစ် အထိ အပြစ်ပေးခံရနိုင်ပါသည်။
(၃)
နန်းတော်ရှိရာမြေ၏ကွင်းပြင်တွင် ၁၉၃၂ ခုနှစ်ဘုရင်စနစ်ဖျက်သိမ်းစဉ်က တိုင်းပြည်၏ကြေညာချက်အဖြစ် “ဤမြေသည် လွတ်လပ်သောပြည်သူတို့၏မြေဖြစ်သည်” ဟူသောစာတမ်းရေးထားသည့် ကြေးပြား (Pleaque) ပြားတခုကိုရေး၍ မြေကြီးတွင် အင်္ဂတေဖြင့်သေချာကိုင်ထားခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သော ၃ နှစ်က ထို ပလိပ်ပြား မှာ ပျောက်ဆုံးသွားပြီး ဘုရင်စနစ်ကိုချီးကြူးထားသည့်ပလိပ်ပြားဖြင့် အစားထိုးထားသည်။ ယခု စက်တင်ဘာ ၂၀ ရက်နေ့ နံနက်က “ဤမြေကို ထိုင်းလူမျိုးများသာပိုင်သည် “ ဟုစာတမ်းပါ ပလိပ်ပြားအသစ်ကို အင်္ဂတေဖြင့် အသေကိုင်ခဲ့ကြသည်။
ကျောင်းသားထဲမှခေါင်းဆောင် ပန်နုစာရာ (Panusaya Sithijirawattanaku) က သူတို့သည် ဘုရင်စနစ် ကိုတိုက်ခိုက်ခြင်းမဟုတ်ကြောင်း၊ ဘုရင်စနစ်ကို တိုင်းသူပြည်သားများ ဒီမိုကရေစီ၏အပေါ်မှ အေးအေးဆေး ဆေးနေစေလို ကြောင်းပြောဆိုသည်။ သူကဘုရင်၏ အတိုင်းအဆမရှိသောပါဝါကိုထိန်းချုပ်ရန်၊ နန်းတော်၏ ဘဏ္ဍာရေးရာများ ကို စည်းကမ်းတကျ ထိန်းချုပ်ရန်နှင့် ဘုရင်စနစ်ကို လွတ်လွတ်လပ်လပ်ဝေဖန်ခွင့်ပေးပါရန် တို့ကိုသာတောင်းဆိုသည်။ သူတို့သည်ဘုရင်၏အကြံပေးအဖွဲ့ (Privy Council) သို့သူတို့ရေးသော စာကိုပေး အပ်လိုကြသည်။ ရဲတပ်ဖွဲ့က သူတို့ကို တားမြစ်ပြီး စာပေးသူတစ်ယောက်တည်းကိုသာ ဗဟိုကောင်စီဝင်လူကြီး တစ်ဦးကိုပေးရန် ခွင့်ပြုသည်။ ထိုအချိန်က ဘုရင်သည် နိုင်ငံတွင်း၌မရှိ၊ နိုင်ငံခြားသို့ခရီးသွားသည်ဟုသာသိကြ ရသည်။
ကျောင်းသားများ၏တောင်းဆိုချက်များပါဝင်သောစာသည် ဘုရင်၏အတိုင်ပင်ခံ ဥက္ကဌ ထံသို့ရောက်မှာ သေချာပါသည်။
ကိုသန်းလွင်
Ref: Protest Shake Bangkok, Hannah Beech New York Times September 19, 2020