ကိုသန်းလွင် - အလက်ဆီ နာဗယ်နီ (၁၉၇၆ -၂၀၂၄)

ကိုသန်းလွင် - အလက်ဆီ နာဗယ်နီ (၁၉၇၆ -၂၀၂၄)

(မိုးမခ) ဖေဖော်ဝါရီ ၂၇ ၊ ၂၀၂၄

( ၁ ) 

အလက်ဆီ နာဗယ်နီ (Alexi Navalny) သည် ရုရှားပြည်မှ ခြစားမှု တိုက်ဖျက်ရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတစ်ဦး ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံရေးအရ သမ္မတပူတင်၏ ရုရှားပြည်ကို အဖမ်းခံ၊ အတိုက်အခိုက်ခံရပြီး အဆိပ်နှင့် လုပ်ကြံမှုကို အလူးအလဲခံခဲ့ရပြီးနောက် သောကြာနေ့ (၁၆ ဖေဖော်ဝါရီ) နေ့က အကျဉ်းထောင်အတွင်းမှာ သေဆုံးသွားခဲ့သည်ဟု ရုရှားအကျဉ်းဦးစီးဌာနက ကြေညာပါသည်။ 

သူသည် အသက် ၄၇ နှစ်ရှိပါပြီ။  

အကျဉ်းဦးစီးဌာနက ပြောသည်မှာ နာဗယ်နီသည် အကျဉ်းထောင်အတွင်းတွင် လမ်းလျှောက်နေရာမှ သတိမေ့သွားပြီး ယခင်နှစ် နှစ်ကုန်ပိုင်းကမှ ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့သော အာတိတ်ဒေသ အကျဉ်းထောင်တွင် သတိမေ့မြောသွားခဲ့ပါသည်။ သူ့ကို နောက်ဆုံး ကြာသပတေးနေ့က အကျဉ်းထောင် ဆေးရုံအတွင်း ခဏထွက်လာစဉ်က ရယ်ရွှင်ဖွယ် စကားများ ပြောကြားသည်ကို ဗွီဒီယိုလင့်မှတဆင့် မြင်တွေ့ခဲ့ရသည်။

( ၂ )

ကီရာ ရာမစ်(ရှ) (Kira Yarmysh) ခေါ် သူ၏ ပြန်ကြားရေးဆိုင်ရာ အတွေးရေးမှူးက ပြောကြားရာတွင် အစိုးရက တရားဝင် မထုတ်ပြန်သေးသော်လည်း သူ သေသွားသည်မှာ သေချာကြောင်းဆိုသည်။ အမေရိကန် သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်က နာဗယ်နီ သေဆုံးရခြင်းအတွက် သမ္မတပူတင်မှာ တာဝန်ရှိသည်ဟု ပြောကြားလိုက်ပါသည်။ နာဗယ်နီသည် စွဲချက်အမျိုးမျိုးနှင့် ထောင်ဒဏ်များကို ဆက်တိုက်ကျခံရန်ရှိ နေပြီး အကျဉ်းထောင်အတွင်းတွင် ၂၀၃၁ အထိ ရှိနေရပါမည်။ သူ၏ စွဲချက်များအားလုံးမှာ လုပ်ကြံ စွဲချက်များသာ ဖြစ်သည်ဟု သူ့ကို ထောက်ခံသူများက ပြောကြပါသည်။

သူ့ကို ၁၉၇၆ ခု ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်နေ့တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။ သူသည် တကိုယ်တည်း အထီးကျန် (Solitary Confinement) ထားခြင်းကို အကြိမ်ကြိမ်ခံခဲ့ရကာ ထောင်၏ အထွေထွေဆိုးရွားသော အခြေအနေများ ရှိလင့်ကစား ဆိုရှယ်မီဒီယာများတွင် အမြဲတွေ့ နေရပြီး သူ၏ မိတ်ဆွေများက ပူတင်နှင့် သူ၏ အပေါင်းအပါများ၏ ခြစားမှုများကို ပြည်ပမှနေ၍ ထုတ်ဖော် ရေးသားနေကြသည်။

သူသည် ၂၀၂၁ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလက ထောင်ဒဏ် ၃ နှစ် ခွဲကျခံစေရန် အမိန့်ချခံခဲ့ရသည်။ သူသည် ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် သြဂုတ်လက အဆိပ်နှင့် လုပ်ကြံမှုအတွက် ဂျာမနီနိုင်ငံတွင် ဆေးကုသမှုခံယူပြီး နာလံထကာစ ရုရှားသို့ ပြန်လာချိန်တွင် ၉ နှစ်မျှ အလွဲသုံးစားလုပ်မှု (Embezzlement and Fraud) အတွက် ထောင်ချခံရပြန်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ်က နိုင်ငံတကာမှ အကဲခတ်သူများက နိုင်ငံရေးနှင့် အမှုဆင် (Sham) ထားခြင်းအတွက် ထောင်ဒဏ် ၁၉ နှစ် ကျခဲ့ပြန်သည်။

ထောင်ထဲတွင် သူ၏ ကျန်းမာရေး အခြေအနေကို ထောင်အာဏာပိုင်များက ဂရုမစိုက်ဘဲနေသည်ကို အစာငတ်ခံ ဆန္ဒပြခြင်း အကြိမ်ကြိမ် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ဒီဇင်ဘာလတွင် သုံးပတ်မျှ ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့ရာ ထောင်ပြောင်းရွှေ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပြီး အာတိတ်ရပ်ဝန်းဒေသမှ မိုင် ၄၀ ကျော် အကွာ ကိုလိုနီတစ်ခုသို့ ရောက်ရှိသွားခဲ့သည်။

ထောင်ထဲသို့ ရောက်နေရစေကာမှု ယခင်က ထောက်လှန်းရေး KGB အရာရှိဖြစ်ခဲ့သူ ပူတင်ကို ဝေဖန်သူ ဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ တိုင်းပြည်၏ ထုတ်ကုန်ဖြစ်သော ရေနံမှ အမြတ်ငွေများကို သူနှင့် သူ့ကိုဝိုင်းရံနေသူ လူတစုသာ ချမ်းသာအောင် လုပ်ခဲ့ပြီး ပူတင်၏ပါတီကို လိမ်လည်လှည့်ဖြားသူ သူခိုးများ၏ပါတီဟု ဆိုခဲ့သည်။ ပူတင်သည် ရုရှားပြည်ကို သက်ဦးဆံပိုင် (Feudal State) ဖြစ်အောင် ပြောင်းလဲနေသူဖြစ် သည်ဟု စွပ်စွဲခဲ့သည်။

သူ၏ နိုင်ငံရေးအမြင်မှာလည်း ပူတင်၏ လုပ်ရပ်များကို ဝေဖန်ရင်း တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲခဲ့ရသည်။ ၂၀၂၂ ခု နိုဝင်ဘာလတွင် ယူကရိန်းနိုင်ငံကို ကျူးကျော်ခြင်းမှာ အိပ်မက်ဆိုးကြီးသဖွယ် ဖြစ်သည်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ပူတင်သည် အသက်အရွယ်ကြီးရင့်သော အဘိုးအိုတစ်ယောက်နှင့်တူပြီး ယူကရိန်းနိုင်ငံတွင် ပေါ်ပြူလာဖြစ်ကာ ကျော်ကြားသော စစ်ဖက်ခေါင်းဆောင်တစ်ယောက်အဖြစ် မှတ်ယူနေသည်ဟု ပြောခဲ့သည်။

နာဗယ်နီသည် ခြစားမှုကို တိုက်ဖျက်ခြင်းနှင့် ဒီမိုကရေစီရေးအတွက် ဆန်းသစ်သောနည်းများကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ သူသည် လမ်းပေါ်မှ နိုင်ငံရေး (Street Politics) နှင့် ဆိုရှယ်မီဒီယာကို ကောင်းမွန်စွာ အသုံးချနိုင်ခဲ့သည်။ များစွာသော ပူတင်ကို ဝေဖန်သူများမှာ  ထူးဆန်းစွာ သေဆုံးသူနှင့် နိုင်ငံခြားရောက်သူများ ဖြစ်ကုန်ကြသည်။ ရုရှားက ယူကရိန်းကို မကျူးကျော်မီကလေးမှာပင် နာဗယ်နီနှင့် နီးစပ်သူအများစုမှာ အဖမ်းခံကြရသည်။ သို့မဟုတ် နိုင်ငံခြားသို့ ထွက်ခွာသွားသူများ ရှိခဲ့သည်။

သမ္မတပူတင်က အာဏာကို ၂၀၃၆ အထိ ဆက်လက် ကိုင်စွဲထားရန် ကြံစည်နေစဉ်မှာပင် သူ၏ အထင်ရှားဆုံး ဝေဖန်သူနှင့် ရှုတ်ချသူအဖြစ် တစ်ယောက်တည်း ရပ်တည်ခဲ့ပါသည်။ သူ့ကို အကြိမ်ကြိမ် လုပ်ကြံရန် ကြိုးစားခဲ့သည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် သူ့ကို အစိမ်းရောင်အရည်များဖြင့် ပက်ခြင်းခံခဲ့ရရာ သူ့ ညာဘက်မျက်လုံးမှာ ကွယ်လုနီးပါးအထိ ခံခဲ့ရသည်။ သူ့မိန်းမက အချိန်မီ ကယ်တင်နိုင်ခဲ့၍သာ မျက်လုံး အကောင်းကျန်ခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။ မစ္စတာပူတင်မှာ သူ့အမည်ကိုပင် ထုတ်ဖော်မပြောနိုင်လောက်အောင် ရွံ့မုန်းနေဟန် တူသည်။ 

၂၀၂၀ ခု သြဂုတ်လ ၂၀ ရက်နေ့တွင် ဆိုက်ဗေးရီးယားမှ ရုံးအသစ်ဖွင့်ပြီး မော်စကိုသို့ ပြန်ရန်ဖြစ်သည်။ လေယာဉ်ပေါ်တွင် အကြီးအကျယ် နာမကျန်းဖြစ်ကာ မေ့မြောသွားသဖြင့် လေယာဉ်ပျံကို အရေးပေါ်လမ်းကြောင်း ပြောင်း၍ (Omsk) မြို့လေဆိပ်သို့ ဆင်းသက်ခဲ့ရသည်။ သူ့မိန်းမက ဂျာမနီနိုင်ငံသို့ ဆေးကုရန် ပြောသည်ကို အာဏာပိုင်တို့က ၂ ရက်တိုင်တိုင် ငြင်းပယ်နေခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင် ဂျာမနီမှ ဆရာဝန်များ ရောက်လာပြီး သူ့ကို ဂျာမနီအထိ ပျံသန်းရန် စိတ်ချရသည်ဟူသော မှတ်ချက်ကို ပေးသည်။ ဂျာမနီသို့ရောက်ပြီး ဆေးကုသမှု တစ်ပတ်မျှ ကြာသွားချိန်တွင် နာဗယ်နီမှာ နိုဗီချော့(Novichok) ခေါ် စစ်တပ်သုံး အဆိပ်နှင့် လုပ်ကြံခံရကြောင်း အဆုံးဖြတ်ပေးကြသည်။ ဂျာမနီအဓိပတိ အင်ဂျလာ မာကယ် (Angela Merkel) က ဤကိစ္စမှာ “ရုရှားအစိုးရတွင်သာ တာဝန်ရှိကြောင်းအစိုးရကသာ မည်သို့မည်ပုံ ဖြစ်ရသည်ကို ဖြေရှင်းပေးရန်ဖြစ်ကြောင်း” ပြောကြားခဲ့သည်။ နိုဗီချော့မှာ ဆိုဗီယက်ကာလက အဆိပ်ဖြစ်ပြီး သူလျှို စကာပယ် (Sergei Skripal) နှင့် သူ့သမီးတို့အပေါ် ၂၀၁၈ ခုနှစ်က အင်္ဂလန်နိုင်ငံ စလစ်ဗာရီ (Salisbury) မြို့တွင် အသုံးပြုခဲ့ဖူးသည်။

ဒီဇင်ဘာ ၂၀ ရက်နေ့တွင် ရုရှားလုံခြုံရေးအရာရှိတစ်ဦး၏ ဝန်ခံချက်ကို ဗွီဒီယိုရိုက်၍ နာဗယ်နီက ပြသခဲ့သည်။ ထိုအရာရှိက ဟိုတယ်တွင် သူ၏အတွင်းခံ ဘောင်းဘီထဲသို့ အဆိပ်ကိုထည့်ခဲ့ပုံကို ဗွီဒီယို၌ ဝန်ခံပြောဆိုခဲ့သည်။

ထို့နောက် သူ ရောက်လျင် အဖမ်းခံရမည်ကို သိသော်လည်း ရုရှားပြည်သို့ ပြန်သွားခဲ့သည်။ သူသည် “ရုရှားနိုင်ငံသားဖြစ်ကြောင်း၊ သူ့မှာ ရုရှားအမျိုးသားအားလုံးအတွက် တာဝန်ရှိကြောင်း၊ သူသည် ရုရှားနိုင်ငံသို့ အဖမ်းခံရမှာ ကြောက်သည့်အတွက် မပြန်ဘဲ နေရန် မဖြစ်နိုင်ကြောင်း၊ သူ့အစား လူတစ်ဦးဦးက ဆန္ဒပြ၍ သူက ဂျာမနီတွင် ထိုင်နေရန် မဖြစ်နိုင်ကြောင်း” ပြောခဲ့သည်။ သူ ပြန်ရောက်သောအခါ လေဆိပ်မှာပင် အဖမ်းခံခဲ့ရသည်။ သူ့ကို ဖမ်းခြင်းကို မကျေနပ်သဖြင့် ဆန္ဒပြကြရာ လူအမြောက်အမြား အဖမ်းခံကြရသည်။ သူ ပြန်သွားပြီး ရက်အနည်းငယ်ကြာသောအခါ ပူတင်၏ ဒေါ်လာသန်း ၁၀၀ တန် စံအိမ်နန်းတော်အကြောင်း ဗွီဒီယိုကို သူ့အဖွဲ့သားများက ထုတ်လွှင့်ပြသခဲ့ကြသည်။

( ၃ )

သူ၏မိခင်ဖြစ်သူက သူ့သား၏အလောင်းကို ရလိုကြောင်း အကျဉ်းထောင် အရာရှိများထံ သွားရောက်၍ တောင်းခံခဲ့သည်။  ဆေးရုံရှိရာသို့ ညွှန်သဖြင့် ဆေးရုံသို့ သွားရောက်ရပြန်သည်။ ဆေးရုံတွင်လည်းမရှိဘဲ သူ့အလောင်းကို (autopsy) လုပ်ရန်ရှိကြောင်း၊ လုပ်ရန် တစ်လခန့်ကြာမြင့်မည်ဖြစ်ကြောင်း အကျဉ်းထောင် အရာရှိများက ပြောကြားသည်။

ဂျာမနီနိုင်ငံ မြူးနစ်မြို့တွင် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၆ ရက်မှ ၁၈ ရက်နေ့အထိ လုံခြုံရေးဆိုင်ရာ အစည်းအဝေး ကျင်းပနေသည်။ နိုင်ငံတကာမှ ခေါင်းဆောင်များ တက်ရောက်နေကြရာ နာဗယ်နီ၏ဇနီးက မိန့်ခွန်း ပြောကြားခဲ့သည်။ သူ့ကို ဝိုင်းဝန်း၍သြဘာပေးနေကြပြီး သူ့မိန်းမက ပူတင်နှင့် တာဝန်ရှိသူများမှာ မကြာမီ သူတို့လုပ်ရပ်အတွက် အပြစ်ဒဏ်ခံကြရမည်ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

Ref: Navalny died in prison By Valerie Hopkins NY Times   February 17 2024

Join Us @ MoeMaKa Telegram
t.me@moemaka
#MoeMaKaMedia
#WhatsHappeningInMyanmar